Definicja KRYTYKA TEMATYCZNA

Co znaczy KRYTYKA TEMATYCZNA: W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, w krytyce literackiej we Francji dochodzi do głosu nurt określany mianem krytyki tematycznej. Nazwę wywodzi od definicje "tematu", który jest rozumiany poprzez koryfeuszy ekipy jako obiekt obrazowy dający się w dziele wykryć, a będący równocześnie środkiem ujmowania świata poprzez twórcę (w szczególności poetę). Prekursorem krytyki tematycznej jest G. Bachelard; jego prace z lat trzydziestych i czterdziestych Psychologia ognia, Wola i marzenia stają się nowym źródłem inspiracji. Cztery żywioły kosmiczne potraktował autor Wyobraźni poetyckiej jako fundamentalne dominanty utworów poetyckich. Trochę podobnie je rozumiał jak Jung swe archetypy. W przedmowie do Wyobraźni poetyckiej uznał, Iż te obrazy wyobrażeniowe mają pewne odniesienia w nieświadomości, lecz zasadniczo poprzestaje na odniesieniu ich do bardziej "powierzchownej" sfery psychiki artysty niż do psychologii głębi. Bachelard dzieli symbole na trzy różne sfery (sektory). Pierwsza to sfera edukacji, drugi to obszar urojenia, trzeci ludzkiej mowy. Ten ostatni zawiera się w języku, jest mową geniusza. I tu zachodzi pewna różnica między jego koncepcją a "czystą" psychoanalizą. W trakcie gdy tamta kierowała wszelaki "słowo ekspresji" ku nieświadomości, Bachelard wymienił wektor - zajął się badaniem poetyckiej wyobraźni jako "nadświadomości". W swej filozofii twórczości artystycznej podjął zamierzenie wyjaśnienia, wychodząc od psychoanalizy i transcendentalnej fenomenologii, reguł poetyckiej inspiracji. Uważane jest go również za inspiratora psychokrytyki rozwijającej się jeszcze przed II wojną, do której nawiązali potem przedstawiciele orientacji krytycznej zwanej tematyczną. Należeli do niej G. Poulet, J.-P. Richard, J. Roussel i inni. G. Poulet, stosując krytykę świadomości artysty, poszukuje tego w najwyższym stopniu "płodnego" momentu genezy dzieła. Badając temat, rozumie go nie jako element przedstawiony ani rodzaj słownej formuły w dziele, lecz jako swoisty "przekaz" odczuwania i widzenia świata. Tak definiując definicja, autor Metamorfoz czasu oddala się od rozstrzygnięć filologicznych, gdzie temat zostaje prawie ujednolicony z motywem. Jego sposób rozumienia tematu nie jest także do końca zbieżny z psychoanalitycznym czy mitograficznym, gdyż te krytyki traktują temat jako "symbol" kompleksu, przeżycia religijnego czy pra-obrazu (archetypu). Forma czasu i przestrzeni jest w Pouletowskiej koncepcji nieodłączna ze świadomością. Dla krytyki tematycznej dzieło jest wynikiem doświadczenia indywidualnego, badać je, to dążyć do opisu grup obrazowych, które ujawnia twórczość pisarza. Obraz żywiołów może organizować wyobraźnię i kompozycję pojedynczego utworu bądź ekipy tekstów, czy całej twórczości. ZM BIBLIOGRAFIA: E. Cassirer: Esej o człowieku. Warszawa 1971; G. Durand: Wyobraźnia symboliczna. Warszawa 1986; G. Bachelard: Wyobraźnia poetycka. Warszawa 1975; G. Poulet: Metamorfozy czasu. Warszawa 1977; Francuska krytyka tematyczna. (Wstęp i wybór tekstów) "Pamiętnik Literacki" 1971, z. 2