Definicja PRˇD (KIERUNEK) LITERACKI

Co znaczy PRˇD (KIERUNEK) LITERACKI: We współczesnych badaniach teoretycznych treść definicje "prąd literacki" nie jest jednoznacznie ustalona; krzyżuje się ono z takimi pojęciami jak moment literacki, epoka literacka, styl literacki. H. Markiewicz ujmuje prąd literacki na dwa metody. W ujęciu pierwszym (morfologicznym) prąd literacki jest zbiorem "utworów okresowo jednorodnych a zaopatrzonych w pewne cechy wspólne". W ujęciu drugim - "prąd literacki to ewoluujący kompleks cech wspólnych dla owego zbioru utworów", nie mniej jednak "cechy wspólne" (gatunkowo-kompozycyjne, językowe, swoiste cechy świata przedstawionego i cechy ideowe) są tu cechami ważnymi, tzn. decydującymi o pozostałych właściwościach utworów należących do zbioru. Oczywiście podstawę bytową takiego rozumienia prądu stanowią konkretne utwory literackie (ujęcie pierwsze). Oba ujęcia jednoczy uogólniająca pojęcie mówiąca, Iż prąd literacki to szereg właściwości ideowych i artystycznych aktualnych (w różnym układzie i nasileniu) w wielu dziełach "stworzonych w pewnej bliskości czasowej, wspólnych tym utworom i decyzyjnych o ich charakterze, tzn. ważnych" (Zarys teorii literatury). Prąd literacki jest konstytutywnym składnikiem epoki literackiej, która zazwyczaj ma charakter wieloprądowy (prądy mogą współistnieć w granicach okresu na zasadzie przeciwieństwa, na przykład klasycyzm - sentymentalizm). Prąd dominujący regularnie użycza swej nazwy całej epoce, na przykład romantyzm, pozytywizm, modernizm. Zespół tendencji składających się na prąd literacki podlega ewolucji. Dynamika i zmienność towarzyszy prądowi od momentu jego stworzenia, przez narastanie i postęp osiągający pkt. szczytowy, aż do powolnego wygasania i zaniku. Inauguracja nowych i zanik starych prądów nie dzieje się na zasadzie przypadku, prądy następują po sobie, tworząc przemienny rytm prądów romantycznych (alegoryzm średniowiecza, barok, romantyzm, neoromantyzm) i klasycznych (renesans, oświecenie, pozytywizm). Ten dualizm dotyczy prądu jako zjawiska ponadnarodowego (da się zaobserwować w różnych zjawiskach literatury europejskiej). Aspekt ewolucyjny pozwala mówić o prądzie w ujęciu diachronicznym. W ujęciu synchronicznym prąd literacki jest systemem postulatów i poglądów artystyczno-ideowych składających się na cztery zespoły zagadnień stanowiące konstytutywne przedmioty każdego prądu: 1. ideologiczny i filozoficzny fundament prądu; 2. poetykę; 3. zespół tematów i idei; 4. zespół środków artystyczno-literackich. Pierwszy z zaznaczonych przedmiotów stanowi podstawę, z której wyrastają trzy następne. Kluczowym składnikiem prądu, od którego zależy sposób ujęcia pozostałych w praktyce twórczej, jest poetyka, a więc mechanizm ściśle literackich reguł i zasad organizujących wypowiedź, decyzyjnych o jej właściwościach zgodnych z charakterem prądu. Reguł poetyki prądu można szukać w samych dziełach ( poetyka immanentna) i w wypowiedziach krytyków i pisarzy bezpośrednio dotyczących twórczości ( poetyka sformułowana). ASD BIBLIOGRAFIA: H. Markiewicz: Prądy i rodzaje twórczości literackiej. [w:] Kluczowe problemy wiedzy o poezji. Kraków 1980; J. Krzyżanowski: Edukacja o poezji. Wrocław 1984