Definicja REALIZM SOCJALISTYCZNY

Co znaczy REALIZM SOCJALISTYCZNY: Termin pojawił się po raz pierwszy w 1932 roku w Związku Radzieckim. Ostateczna pojęcie została ogłoszona poprzez M. Gorkiego na I zjeździe pisarzy radzieckich w 1934 roku, od tego czasu realizm socjalistyczny stał się uniwersalnym hasłem programowym. Jako jedyna bez względu obowiązującą sposób twórcza był konsekwentnie wykonywany, zgodnie ze stalinowską polityką kulturalną, w przekonaniu instrukcji A. Żdanowa. W Polsce pierwszym sygnałem podporządkowania wszelkiej działalności artystycznej (w tym literatury) ideologii socjalistycznej było wystąpienie prezydenta Bieruta w trakcie otwarcia radiostacji we Wrocławiu w listopadzie 1947 roku. Po zlikwidowaniu tak zwany prawicowo-nacjonalistycznego odchylenia i doprowadzeniu do zjednoczenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej w PZPR tempo budowania nowych struktur socjalnych, politycznych i kulturalnych wg wzorca obowiązującego w Związku Radzieckim nasiliło się, powodując kres nie tylko pluralizmu w życiu politycznym, lecz i kulturalnym Polski. W trakcie IV zjazdu Związku Zawodowego Literatów Polskich (styczeń 1949) w wystąpieniach S. Żółkiewskiego (Aktualne zagadnienia powojennej prozy), W. Sokorskiego (Nowa poezja w procesie powstawania) czy L. Kruczkowskiego (O współbieżność z procesem historycznym) ustalona została obowiązująca hierarchia: prymat ideologii nad poznawczymi, warsztatowymi i artystycznymi zadaniami literatury. Zasadą naczelną nowo powstających dzieł, kontynuujących tylko te formy, które zostały wypracowane w momencie XIX-wiecznego realizmu, miał być ich ścisły związek z rzeczywistością. Rzeczywistość owa miała być przedstawiona w formie postulatywnej. Poezja miała być zgodna z aktualną linią partii i służyć upowszechnianiu haseł poprzez nią wyznaczanych. Celem zjazdu było nie tylko wyraźne ustalenie ideowe i polityczne dzieł literackich, lecz i samych pisarzy. Preferowana dziedzina powieści to współczesność w bardzo wąsko zakreślonych granicach chronologicznych; w najwyższym stopniu pożądane to odbudowa państwie, robota i produkcja i problemy walki klasowej w momencie tworzenia się społeczeństwa socjalistycznego. Wyraźny nacisk położono na akceptację dokonujących się przemian gospodarczych i politycznych. Estetyczną realizacją programu marksizmu-leninizmu były postulaty typowości, partyjności, klasowości, dydaktyzmu, tendencyjności i ludowości. Markiewicz twierdzi, Iż "realizm socjalistyczny jest poezją ludową, narodową - w ustroju socjalistycznym dwa te definicje stają się równoznaczne - gdyż odtwarza życie narodu, reprezentuje jego interesy, zwraca się do niego. ¦Informacja, Iż utwór poświęcony jest dla milionowej rzeszy odbiorców, przenika pracę twórczą pisarza socjalistycznego w celu osiągnięcia demokratyczności, jest to dostępności, prostoty wyrazu artystycznego". Typowość, definicja nieodłącznie powiązane ze schematyzmem, miała określać częstotliwość, być przeciwieństwem niezwykłości, jednokrotności i wyjątkowości. Definicja to występowało w zestawieniu ze zwycięstwem sił postępowych. Z definicją typowości wiąże się klasowość. Sformułowanie to znaczy, że ekipa socjalna formuje świadomą jednostkę, motywuje ją do działania, rozlicza i ocenia. W poezji okresu stalinizmu klasowość przejawiała się w ukazywaniu losów bohaterów jako typowych przedstawicieli własnej klasy, których postępowanie miało być uogólnieniem mechanizmów zachodzących w społeczeństwie. Dydaktyzm w powieści socjalistycznej był związany z pojęciami tendencyjności, nawet agitacyjności, a równocześnie perswazyjności. Tekst, który pretendował do miana dzieła realizmu socjalistycznego, prócz narodowej formy i rewolucyjnej treści powinien mieć wydźwięk optymistyczny. Por. cenzura, dydaktyzm w poezji, ezopowy język, Nowomowa po polsku wg Michała Głowińskiego, realizm. MPi BIBLIOGRAFIA: H. Markiewicz: O marksistowskiej teorii literatury. Szkice. Wrocław 1952; W. Tomasik: Polska powieść tendencyjna 1949-1955. Problemy perswazji literackiej. Wrocław 1988; W. Tomasik: Wyraz o socrealizmie. Bydgoszcz 1991; Z. Jarosiński: Nadwiślański socrealizm. Warszawa 1999