Definicja SJUŻET

Co znaczy SJUŻET: W okolicy fabuły drugie fundamentalne definicja użytkowane poprzez rosyjskich formalistów ( formalizm rosyjski) w analizie prozy. W tekstach formalistów termin ten nie był jednoznaczny - używano go lub wymiennie z definicją fabuły (stanowił wtedy przeciwieństwo fabuły), lub jako definicja opozycyjne względem fabuły, nie mniej jednak ten brak konsekwencji widać nie tylko w pracach różnych autorów, lecz także w różnych tekstach tego samego autora (na przykład B. Eichenbaum we poprzednich pracach przeciwstawia sjużet - konstrukcję - fabule - materiałowi, a w późniejszych używa tych pojęć wymiennie). Traktowanie fabuły i sjużetu jako pojęć różnych również nie jest jednoznaczne; "jedni, jak W. Szkłowski i B.W. Tomaszewski, nazywają fabułą materiał opowiadania, leżące u jego podstaw wydarzenie życiowe, zaś sjużetem nazywają formalne opracowanie tego opowiadania. Inni autorzy, na przykład Piotrowski, używają tych ustaleń akurat w znaczeniu odwrotnym i pod słowem sjużet rozumieją to zjawisko, które stało się pretekstem dla opowiadania, za fabułę z kolei uznają artystyczne ukształtowanie tego wydarzenia" (L. Wygotski). W toku dyskusji i polemik wokół zagadnienia sjużetu wyłoniło się przeważające (całkowitej jasności i jednoznaczności w omawianej kwestii nie powiodło się formalistom osiągnąć) stanowisko, odpowiednio z którym relacja fabuły i sjużetu jest stosunkiem materiału (schematu zdarzenia, "tego, co się rzeczywiście zdarzyło") i formy (konstrukcji, opracowanego schematu zdarzenia, metody, w jaki to, co się rzeczywiście zdarzyło, zostaje opowiedziane czytelnikowi). Fabuła to materiał, powtarzalne wydarzenie mogące stanowić podstawę każdego opowiadania; sjużet to materiał przekształcony, "przezwyciężony" poprzez formę, ułożony i uporządkowany w niepowtarzalnej konstrukcji konkretnego utworu. R. Zimand, zastanawiając się nad problemem przekładalności rosyjskiego terminu sjużet na j. polski, pokazuje, że ów niewygodny, błędnie transkrybowany termin nie jest niezastępowalny. Wg Zimanda "to, co formaliści określali jako fabułę, należałoby nazywać schematem fabularnym, to zaś, co określali mianem sjużet, byłoby po polsku fabułą". ASD BIBLIOGRAFIA: L. Wygotski: Lekki oddech. [w:] Psychologia sztuki. Kraków 1980; R. Zimand: "Siużet" - co to za zwierz?"Teksty" 1972, nr 6