Definicja POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE

Co znaczy POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE: polscy emigranci i konspiracja w państwie planowała stworzenie początkowo na jesień 1793. Wobec słabego przygotowania przesunięto termin wybuchu na wiosnę 1794. Istniejące oddziały polskie liczyły około 35 tys. żołnierzy. Rozlokowano je na rozległym obszarze od Żmudzi aż do Wołynia. Siły ros. rozmieszczone na terenie Rzeczypospolitej nie dorównywały co prawda liczebnością armii pol. (około 30 tys., dowódca O. Igelstrm), lecz mogły być łatwo wzmocnione poprzez armię ks. N. Repnina z Inflant i Białorusi (20 tys.) i I. Sałtykowa z Ukrainy (około 30 tys.). Ponadto na terenie tak zwany Nowej Rosji rozlokowany był strategiczny odwód P. Rumiancewa (około 50 tys. żołnierzy). Przewagę ros. pogłębiało celowe rozmieszczenie oddziałów w najważniejszych węzłach komunikacyjnych Rzeczypospolitej (Warszawa, Kraków, Grodno, Łuck, Brześć) pozwalające na odcinane zbuntowanych formacji pol. i faktyczne niedopuszczenie do koncentracji większego zgrupowania pol. Biorąc pod uwagę siły prus. rozmieszczone na terenie II zaboru (około 8 tys. żołnierzy) i możliwe wzmocnienie (do kilkunastu tys.) armie dwóch zaborców miały druzgocącą przewagę liczebną. Stworzenie zaczął marsz brygady kawalerii nar. brygadiera A. Madalińskiego zagrożonej demobilizacją. Podjęty 12 III wypadł na bardzo negatywny okres. Wojsko było rozrzucone w terenie, żołnierze częściowo zdemoralizowani zbliżającą się redukcją. Dowództwo ros. (O. Igelstrm) dążąc do osłony Warszawy i ewentualnie Krakowa, a równocześnie zlikwidowania zbuntowanego oddziału nakazało wymarsz kilku jednostek (w pierwszej kolejności garnizonów Łucka, Lublina, Brześcia, Krakowa i Opatowa). Madaliński ruszając z Ostrołęki na pn. od Warszawy poprzez Mławę, Sochaczew i Opoczno dążył na pd., łącząc się z mniejszymi formacjami polskimi. Jego działania doprowadziły do wzmocnienia garnizonu warsz. poprzez Rosjan, lecz z drugiej strony oddziały polskie znajdujące się na prawym brzegu Wisły zyskały swobodę. Ponadto Madaliński doprowadził do uaktywnienia się spiskowców, przyspieszenia decyzji o wybuchu stworzenia i wyjazdu Kościuszki do opuszczonego poprzez Rosjan Krakowa. Kościuszko został Naczelnikiem Porady Najwyższej Narodowej (24 III). Działania opóźniające kawalerii pol. z trudnością powstrzymywały posuwające się na Kraków wojska ros. Kościuszko zdecydował się pobić jedną z nich i przebić na Warszawę. Zlekceważenie przeciwnika poprzez A. Tormasowa oddalającego się od sił głównych wykorzystał Kościuszko 4 kwietnia pod Racławicami. Starcie skończyło się rozbiciem ekipy Tormasowa, zanim nadciągnęły siły kluczowe, nie otworzyło jednak drogi na Warszawę. Na opróżnionym poprzez Rosjan prawym brzegu Wisły uformował się błyskawicznie drugi ośrodek powstańczy płk. J. Grochowskiego. Odcinające Kościuszkę od Warszawy siły ros. znalazły się w kłopotliwym położeniu mając na tyłach spore zgrupowanie pol. Reakcja Igelstrma była niemal odruchowa - z oddziałów lubelskich (z Litwy) i części garnizonu warsz. usiłował on utworzyć zaporę na Wiśle. W skutku, mimo Iż wojska ros. gromadziły się na pd. Małopolski, to nie tworzyły one zwartego korpusu, ale rozrzucone w terenie. Chcąc ochronić Kraków, przeszkolić wchłoniętych rekrutów, musiał Kościuszko zrezygnować z przebicia się poprzez cienki kordon ros. Zrealizował to przez budowę mechanizmu umocnionych obozów polskich w Skale, Krzeszowicach, Porębie i Bosutowie. Sam Kościuszko stanął w obozie pod Połańcem. Warszawę wskutek stworzenia Rosjanie ewakuowali 17 i 18 IV, z kolei w nocy z 22 na 23 IV zostało oswobodzone Wilno. Te sukcesy zmusiły Prusy do energicznego działania na pocz. maja