literacki gatunek co to jest
Definicja GATUNEK LITERACKI. Co oznacza kompozycyjnych, stylistycznych, a niekiedy również.

Czy przydatne?

Definicja GATUNEK LITERACKI

Co znaczy GATUNEK LITERACKI: Zespół reguł kompozycyjnych, stylistycznych, a niekiedy również tematycznych, określających budowę dzieła literackiego; to jest również klasa dzieł literackich realizujących określony zespół reguł budowy dzieła. W istocie gatunek może konstytuować każda właściwość wypowiedzi, niemniej jednak istotne jest, by dokonała się kodyfikacja tej cechy, czyli by powstał pewien rozpoznawalny wzorzec pisania. Zatem gatunek ma charakter intersubiektywny - istnieje w świadomości estetycznoliterackiej piszących i odbiorców i - aktualizowany w dziełach - jest "uszczegółowioną metodą strukturalną utworów" (S. Skwarczyńska). Jako zespół reguł gatunek może funkcjonować w formie zwerbalizowanej normy, w ramach tak zwany poetyki normatywnej (por. poetyka sformułowana), lub także jako pewna praktyka pisarska (sposób pisania), rozpoznawana w swych cechach, a niekoniecznie jasno uświadamiana jako mechanizm reguł. W dziele może się realizować jedna albo kilka form gatunkowych, tworząc wówczas specyficzną instrumentację rodzajową utworu (termin S. Skwarczyńskiej). Gatunek istnieje jako organizacja, funkcjonuje jako modele pisania i horyzont oczekiwania odbiorców. Jest znakiem literackości wypowiedzi, które go realizują. W ten sposób ochrania swoistość sztuki literackiej. Jest również faktem społecznym, co przejawia się tym, Iż funkcjonuje naprawdę dopiero wówczas, kiedy jest rozpoznawalny jako instrukcja pisania (którą trzeba akceptować albo nie) i jako instrukcja czytania. Gatunek jest także znakiem sytuacji komunikacyjnej, tej, w jakiej powstawał albo jaką projektuje, i jej partyturą - odbiorca odgrywa zawsze rolę uczestnika założonej w gatunku sytuacji komunikowania. Gatunek jest fundamentalnym elementem systematyzacji materiału literackiego, gdzie kategorią nadrzędną jest rodzaj literacki, a podrzędną - odmiana gatunkowa, a więc zespół reguł, które określają strukturę utworów funkcjonujących w obrębie gatunku. Trzeba jednak pamiętać, Iż gatunek nie jest podporządkowany rodzajowi jako uszczegółowienie jego zasad, lecz przynależy do danego rodzaju na zasadzie dość arbitralnego przyporządkowania wg zasady, Iż istnieją gatunki liryczne, epickie i dramatyczne, i ogólnych wskaźników rodzajowych. W przeciwieństwie od ahistoryczności i uniwersalności rodzaju literackiego, gatunek literacki ma charakter historyczny. Oznacza to, Iż podlega przemianom i ewolucji, a więc Iż rodzi się, rozwija, zanika i Iż repertuar gatunków jest historycznie zmienny. Żywotność gatunku zależy od jego wydolności strukturalnej, wielości reguł gatunkowych i reguł fakultatywnych, lecz również od sytuacji, w jakiej gatunek egzystuje. Istotna jest w tym przypadku przypadek, czy dana epoka sankcjonuje podział gatunkowy, czy się mu przeciwstawia, czy upatruje cech literackości w konwencjonalizacji, czy w oryginalności, wreszcie możliwości (albo także ich brak) przechodzenia gatunku z obiegu wysokiego do popularnego. Jak dowodzi Skwarczyńska, gatunek literacki w swej praformie jest zawsze połączony z pewną sytuacją życiową (komunikacyjną) i powstaje w określonej sytuacji historyczno-socjalnej i artystycznej. By więc powstał tren, "potrzebny" był wpierw ból i rozpacz po utracie ukochanej albo ważnej osoby, dalej - wypowiedzi werbalizujące to uczucie, i wreszcie kodyfikacja ich typowych cech. By jednak tak skrystalizowany gatunek mowy mógł przedostać się do literatury, potrzebna była również sprzyjająca koniunktura. Komplementarną metodą dla takiej, życiowej, genezy gatunku jest geneza literacka, kiedy gatunek powstaje dzięki: skokowi w przemianach ewolucyjnych gatunku (w ten sposób z dumy powstała ballada), rozpadowi struktury istniejącego gatunku (przypadek, kiedy poemat epicki wydaje poemat dygresyjny), splotowi gatunków istniejących (przypadek, kiedy z połączenia powieści i eseju powstaje powieść eseistyczna), sprzeciwowi wobec istniejącego gatunku (przypadek, kiedy z poematu heroicznego wywodzi się poemat heroikomiczny - por. epos /epopeja), impulsowi rzeczywistości, który łączy formy użytkowe i popularne (z powieści i formy filozoficznej powstaje powiastka filozoficzna) i dzięki wpływowi gatunków pokrewnych sztuce literackiej (stworzenie literackiego scherza czy fugi). Trzeba pamiętać także o tym, Iż konkretny utwór literacki może stać się powodem stworzenia nowego gatunku literackiego. Gatunek podlega przemianom i ewolucji. Można wyodrębnić dwa metody opisu tego zjawiska. M. Głowiński twierdzi, Iż gatunek to zespół cech inwariantnych (inwariant gatunku) i cech zmiennych. Ewolucja gatunku w przekonaniu takich założeń polegałaby na zamianie cech fakultatywnych (zmiennych). Odmiennie tezę o ewolucji gatunku formułuje I. Opacki w rozprawie O krzyżowaniu się postaci gatunkowych jako wyznaczniku ewolucji literaturze. Opacki wychodzi z założenia, Iż gatunek jest strukturą dynamiczną, nieustannie zmienną w swym rozwoju historycznym, tak Iż pewien historycznie poprzedni faza rozwoju tej struktury może nie zawierać ?Xadnych przedmiotów, jakie charakteryzują faza historycznie późniejszy. Innymi słowami, struktura gatunku nie posiada cech inwariantnych i pewna jej postać może się diametralnie różnić od postaci późniejszych. Do czasów romantyzmu w praktyce pisarskiej obowiązywał rygor realizacji utworu literackiego wedle pewnej konwencji gatunkowej. Utwory niepodporządkowane normom gatunkowym uchodziły za teksty nieliterackie. ¦ciśle wyznaczony był także repertuar gatunków, obejmował on wzorce antyczne (greckie i rzymskie), biblijne i nie wszystkie rodzime. I tak w dobie staropolskiej, w okolicy takich gatunków jak elegia czy tren rodem z antyku, uprawiano również zaadaptowane z kultury judeo-chrześcijańskiej formy: psalm, hymn i z literatury "popularnej": pieśń, rondo, serena, sonet. W czasach romantyzmu do repertuaru literatury wysokiej włączono liczne formy z folkloru (ballada), rozluźniając równocześnie rygory wzorców gatunkowych. Dopuszczalny stał się również synkretyzm gatunkowy utworu i jego "ucieczki" poza skodyfikowane struktury gatunkowe. Tracą równocześnie na żywotności stare, antyczne formy gatunkowe. Z biegiem czasu wypadają one z repertuaru gatunków dominujących w danych epokach na rzecz form nobilitowanych (powieść), przejętych z obcych kultur i literatur (kasyda) i innych sztuk (obrazek, nokturn). Użycie "starego" gatunku ma coraz częściej charakter stylizacji, a wierna realizacja norm gatunkowych przestaje być znakiem wartościowości i literackości przekazu. Do zakwestionowania ważności wzorca gatunkowego przyczyniła się awangarda. Jako rzecz ważną wskazuje się awangardowe hasło autonomii sztuki poetyckiej i postulat nowatorstwa i oryginalności. Ten ostatni eliminował sposobność powielania wzorca gatunkowego, stało się to powodem destrukcji tradycyjnego mechanizmu genologicznego i uwalniania literatury ze zobowiązań wobec kanonu gatunków. Awangarda ustaliła również inne niż gatunek metody demonstrowania literackości wypowiedzi, upatrując je w odrębności języka poetyckiego. Analizując poezję po 1918 roku i stan świadomości gatunkowej, E. Balcerzan odkrywa trzy warianty postaw wobec gatunku, czyniąc punktem wyjścia tezę, Iż gatunek powstaje w określonej sytuacji komunikacyjnej i zawiera w swojej strukturze schemat komunikacji. Pierwsza, klasycystyczna, to ta, która uznaje, Iż sytuacje komunikacyjne są zbiorem zamkniętym, przeto i w sferze gatunków nie ma możliwości stworzenia nowych form. Utwór zatem aktualizuje zaistniałe już modele sytuacji i apeluje zawsze do skodyfikowanych gatunków. Druga, postromantyczna, zakłada, Iż mechanizm komunikacji się wymienia, jest otwarty. Zadaniem poety jest wykrywanie zarysów modeli komunikacyjnych i dodawanie własnych propozycji, które są próbnymi schematami gatunkowymi. I przypadek trzecia, awangardowa, gdzie dochodzi do przeświadczenia, Iż wiersz rodzi się poza gatunkami, jest jednostkową realizacją nowego, poprzez siebie stanowionego gatunku. Poezja współczesna, w szczególności literatura, sytuuje się normalnie poza klasycznymi gatunkami literackimi. Ruch ten przebiega w dwu kierunkach. Pierwszy zamyka się w niechęci do budowania tekstu literackiego wg jakiegokolwiek spetryfikowanego wzorca i ma proweniencję awangardową. Drugi ujawnia się we wzmożonym ruchu genologicznym, czego wyrazem są liczne przywołania "starych" gatunków literackich, aktualizacje w obrębie literatury gatunków pozaliterackich i tworzenie "genologii prywatnych" jednorazowego użytku. To są różne metody realizowania "gier gatunkowych", które polegają na defunkcjonalizacji i destrukcji gatunku. Przywołania gdyż mają lub charakter stylizacji, lub tworzenia form antygatunku czy także metagatunku. Interioryzacja form pozaliterackich albo konstytuowanie nowych gatunków ma z kolei charakter powoływania do bytu form pregatunkowych albo paragatunkowych. W obu przypadkach gatunek jest raczej przedmiotem manipulacji, obiektem różnorako formułowanego dyskursu, zatracając własne ważne funkcje. Czy to jest zatem Zgon gatunku jako zjawiska i ostateczny rozkład mechanizmu genologicznego?Drugi ruch jest w pierwszej kolejności jednym z przejawów postmodernizmu w poezji. Zadaniem genologii jest z kolei próba uchwycenia tego fenomenu jako elementu rozwoju i ewolucji gatunku. Należałoby także poszukiwać w tej epoce niechęci do wszystkiego, co jest wyrazem porządku i normy, utajonych reguł strukturalizacji gatunkowych w rejestrach innych niż do chwili obecnej eksploatowane, pamiętając o tym, Iż wzorce i formy pisania (tworzenia) są uniwersalnym elementem literatury. Por. genologia. RC BIBLIOGRAFIA: E. Balcerzan: Przypadek gatunków. [w:] Poprzez znaki. Poznań 1972; G. Genette: Gatunki, "rodzaje", tryby. [w:] Studia z teorii literatury. S. II. Red. K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz. Wrocław 1988; M. Głowiński: Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej. [w:] Powieść młodopolska. Wrocław 1969; H. Markiewicz: Typy i gatunki literackie. [w:] Kluczowe problemy wiedzy o poezji. Kraków 1976; I. Opacki: Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wskaźnik ewolucji literaturze. [w:] Odwrócona elegia. O przenikaniu się postaci gatunkowych w literaturze. Katowice 1999; S. Skwarczyńska: Geneza i postęp rodzajów literackich. [w:] Genologia polska. Przyg. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara. Warszawa 1983; C. Zgorzelski: Perspektywy genologii w badaniach literaturze współczesnej. "Teksty" 1975 nr 1
Co znaczy GATUNKI MIESZANE:
Porównanie Zobacz rodzaj literacki gatunek literacki co znaczy.
Krzyżówka GRADACJA:
Dlaczego składników wypowiedzi w porządku narastania albo słabnięcia jakości cechy albo przedmiotu, które przez stopniowanie potęgują natężenie ekspresji. Gradacja jest rodzajem rozliczenia, które regularnie gatunek literacki krzyżówka.
Co to jest GWARA:
Jak lepiej terytorialnymi odmianami języka narodowego. Grupują się w większe jednostki nadrzędne, zwane dialektami. Na terenie Polski odznacza się 5 fundamentalnych dialektów: małopolski, wielkopolski gatunek literacki co to jest.

Czym jest GATUNEK LITERACKI znaczenie w Leksykon definicja literatura G .

  • Dodano:
  • Autor: