Definicja HYMN

Co znaczy HYMN: W starożytnej Grecji nazwą tą określano pieśni o różnej kompozycji i tematyce, śpiewane poprzez solistę albo chór przy akompaniamencie instrumentów muzycznych. Fundamentalne odmiany hymnu antycznego to pean (pieśń śpiewana ku czci Apollina) i dytyramb (hymn na cześć Dionizosa), który znalazł własną kontynuację w poezji nowożytnej. Krystalizacja hymnu jako samodzielnego gatunku literackiego polegała na ograniczeniu jego tematyki ds. istotnych i podniosłych, wyborze bohatera adekwatnie znaczącej rangi i, co się z tym wiąże, przyjęciu wysokiego stylu wypowiedzi. W ten sposób hymn stał się pieśnią pochwalną na cześć wybitnej postaci, której gesty stanowiły element laudacji, bądź upersonifikowanego definicje czy zjawiska (Hymn do czasu i Hymn do Słońca A. Naruszewicza). Wypowiedź liryczna miała przeważnie formę bezpośredniego zwrotu do osoby adresata, utrzymanego w starannie przemyślanym i skomponowanym kształcie stylistycznym. Poetyka hymnu wymagała od autora użycia apostrof, pytań retorycznych, peryfraz, wyszukanych epitetów i porównań (inspirowanych przeważnie mitologią) - środki te nadają hymnowi charakter uroczystego przemówienia, wygłaszanego poprzez podmiot indywidualny albo zbiorowy. Jedną z zasad konstrukcji hymnu jest wyraźny dystans między apoteozującym podmiotem lirycznym a adresatem wypowiedzi, którego zalety są opiewane w tekście. Nic nie znacząca pozycja podmiotu i nikła sylwetka duchowa są tłem dla wielkości zasług i znaczenia adresata. W początkach swego istnienia hymn był w pierwszej kolejności gatunkiem literaturze religijnej. Bóstwa antycznego panteonu - dotychczasowych bohaterów i adresatów hymnów - zastępuje w średniowieczu Bóg chrześcijański, któremu poświęcili własne hymny między innymi św. Tomasz z Akwinu, św. Ambroży, św. Bernard z Clairvaux. Pośród hymnów kościelnych osobną grupę stanowią hymny maryjne i hymny powstałe z okoliczności kanonizacji świętych (na przykład Gaude, Mater Polonia - hymn ku czci św. Stanisława, autorstwa Wincentego z Kielc). Odpowiednikiem polskiego hymnu religijnego jest śpiewana do dziś w kościołach katolickich pieśń J. Kochanowskiego Czego chcesz od nas, Panie... Początkowo językiem hymnu była wyłącznie łacina, bo tylko w takiej formie mógł on wejść do obrządku kościelnego i liturgii mszy. Stosunkowo upowszechniania się w poezji języków narodowych, hymn staje się gatunkiem wyrażającym nie tylko treści religijne, lecz wszelakie przeżycia duchowe, refleksje natury filozoficznej, egzystencjalnej i etycznej. W tym kształcie osiąga największą popularność w momencie romantyzmu, raczej w twórczości A. Mickiewicza (Hymn dziennie Zwiastowania Na przykład Maryi) i J. Słowackiego (Hymn o zachodzie słońca na morzu z refrenem "Smutno mi, Boże"). Dla pozytywistów hymn był metodą wykorzystywaną opiewaniu codzienności i nobilitacji spraw powszednich. Po gatunek ten sięgali także artysty młodopolskiej literaturze symbolistycznej, wykorzystujący formułę hymnu dla wyrażenia treści metafizycznych (na przykład Hymny J. Kasprowicza). Nowatorstwo zaproponowanego poprzez nich ujęcia polegało na naruszeniu jednolitego tonu uczuciowego monologu lirycznego, zburzeniu powagi i "godności" gatunku. W literaturze ekspresjonistycznej, charakterystycznej dla hymnu postawie aprobującej element wypowiedzi lirycznej towarzyszą partie tekstu stanowiące zaprzeczenie tej postawy, gloryfikacji towarzyszy obraza, wyrazy czci sąsiadują z bluźnierstwem. Zwielokrotnienie ładunku uczuciowego utworu ekspresjoniści osiągali dzięki emocjonalnym kontrastom i wykrzyknieniom. Patos i koturnowość hymnu w jego klasycznej realizacji nie stanowią jednak atrakcyjnej propozycji dla artystów współczesnych, którzy odwołują się doń jedynie sporadycznie, zwykle w stylizacjach. Poprzez wieki hymn funkcjonował nie tylko w przestrzeni literatury, lecz również w życiu społecznym, w pierwszej kolejności w formie hymnu narodowego, odmiennie państwowego (w Polsce Mazurek Dąbrowskiego, którego słowa na melodię mazurka M. Ogińskiego napisał J. Wybicki) - pieśni patriotycznej nasyconej odwołaniami do historii i tradycji kulturowej danego narodu, pełniącej funkcję integrującą i jednoczącą społeczność wokół razem wyznawanych wartości, realizowaną w momentach szczególnie uroczystych z zachowaniem należytej powagi. Do "patriotycznej" odmiany hymnu należą między innymi takie utwory jak Hymn do miłości ojczyzny I. Krasickiego i Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa A. Felińskiego o incipicie "Boże, coś Polskę...". Hymn podkreśla tożsamość nie tylko państwa, lecz również różnego rodzaju organizacji i instytucji socjalnych, partii politycznych, uniwersytetów i szkół. IGW BIBLIOGRAFIA: J. Danielewicz: Morfologia hymnu antycznego - na materiale greckich zbiorów hymnicznych. Poznań 1976; J. Danielewicz: Hymn w systemie gatunków liryki greckiej. "Pamiętnik Literacki" 1986, z. 1; E. Sawrymowicz: Hymn jako gatunek literacki. "Życie Literackie" 1946, z. 3; J. Schnayder: Hymn. "Zagadnienia Rodzajów Literackich" 1960, z. 1