polityka literatura co to jest
Definicja LITERATURA A POLITYKA. Co oznacza zachodzące pomiędzy poezją a polityką to w najwyższym.

Czy przydatne?

Definicja LITERATURA A POLITYKA

Co znaczy LITERATURA A POLITYKA: Interferencje zachodzące pomiędzy poezją a polityką to w najwyższym stopniu chyba spektakularny aspekt ogólnej stosunku pomiędzy poezją a innymi praktykami społecznymi (por. Poezja a społeczeństwo). Przeważnie przyjmowane ujęcie mówi, Iż polityka to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia i (albo) utrzymania władzy - dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie. Tak rozumiana polityka wykonywana jest w ramach pojmowanej historycznie, geograficznie i instytucjonalnie organizacji państwowej albo do uzyskania jej zmierza. Polityka motywowana jest normalnie mniej albo bardziej spójną i zwerbalizowaną ideologią - uporządkowanym zbiorem sądów (opisujących, interpretujących i oceniających rzeczywistość), które wyrażają uświadomione albo nieuświadomione potrzeby i interesy konkretnej ekipy socjalnej (warstwy, klasy). Wzajemne stosunki pomiędzy polityką i poezją ująć aby można w dwóch, powiązanych ze sobą, ekipach problemowych. Pierwsza z nich wiązałaby się z pytaniem: co polityka robi z poezją?Rozważalibyśmy tu wpływ polityki na literaturę w aspekcie dynamicznym (diachronicznym) i statycznym (synchronicznym). Działania i będące ich efektem wydarzenia polityczne (wojny, stworzenia, rewolucje, przewroty i zamachy stanu, powstawanie partii i ugrupowań politycznych, zmiany gabinetów rządowych, strajki i zamieszki) powodują (mogą wywoływać) określone reakcje literackie. Z drugiej strony panujący w danym czasie i miejscu mechanizm sprawowania władzy (demokracja, dyktatura) stwarza ramy, w obrębie których istnieje poezja, ustala jej socjalne funkcje (chodzi w szczególności o stosunki pomiędzy funkcją estetyczną i funkcjami pozaestetycznymi), narzuca ograniczenia ( cenzura). Oba te aspekty - "przyspieszenia" politycznej historii i okresowa stabilizacja mechanizm politycznego - w bardzo ważny sposób wpływały na kształt literatury polskiej w XIX i XX wieku. Kiedy spojrzymy na kryteria wyodrębniania okresów i podokresów literackich pośrodku ostatnich dwustu lat, to okaże się, Iż cezurami są w pierwszej kolejności wydarzenia polityczne. Rok 1795 - klęska stworzenia kościuszkowskiego i ostateczny kres I Rzeczpospolitej otwiera epokę porozbiorową, której fundamentalne dylematy: "jak się wybić na niepodległość-" i "Polska, lecz jaka-" mają charakter polityczny, a ich rozwiązywanie staje się kluczową domeną literatury. Klęska stworzenia listopadowego w 1831 roku to zasadnicza cezura romantyzmu, stworzenie styczniowe jest efektem polityki w duchu romantyzmu uprawianej, a jego polityczno-socjalne skutki determinują kształt i warunki funkcjonowania literatury pozytywizmu. Rewolucja 1905 roku sprawia, Iż "Młoda Polska w jedną noc osiwiała" (G. Glass), a dwie wojny światowe stanowią ramy dla literatury II Rzeczpospolitej. Poezja okresu wojny i okupacji jest właściwie kompletnie zdeterminowana poprzez wydarzenia polityczne. A po drugiej wojnie?1949 rok to proklamowanie doktryny realizmu socjalistycznego i start jej literackiej realizacji (por. realizm socjalistyczny), 1956 - przełom polityczny wyznaczający nowe ramy życia społecznego, nowe warunki funkcjonowania komunikacji literackiej, pojawienie się literatury rozrachunków ze stalinizmem; marzec 1968 - to polityczna geneza literaturze Nowej Fali, 1976 - to stworzenie zorganizowanej opozycji politycznej i start funkcjonowania drugiego obiegu, lata osiemdziesiąte to poezja "Solidarności" i stanu wojennego. I wreszcie rok 1989. Trudno tu mówić o przełomie literackim wywołanym zmianą mechanizmu politycznego, zmieniają się z kolei instytucjonalne warunki funkcjonowania literatury. Zniesienie cenzury skutkuje szereg konsekwencji literackich - znika podział na literaturę krajową i emigracyjną, pierwszy i drugi obieg literacki, znika język ezopowy, peryfrastycznie odnoszący się do polityki. Nie ma już centralnie sterowanej polityki kulturalnej, znacznemu osłabieniu ulega mecenat państwa. Z powodu następuje decentralizacja życia literackiego, przestaje istnieć centrum opiniodawcze ustalające literackie hierarchie. Ujawniają się regionalne ośrodki literackie finansowane poprzez lokalne organy samorządowe i administrację, w miejsce dawnych powstają nowe pisma, skupiające w szczególności środowiska młodoliterackie z różnych regionów Polski. Wydarzenia polityczne mogą więc stanowić zespół impulsów wpływających na taki, a nie inny kształt literatury, zaś mechanizm społeczno-polityczny stwarza ogólne ramy, w jakich realizuje się praktyka literacka. Kraj i funkcjonujące w jego obrębie instytucje i organizacje polityczne (partie, stronnictwa, Kościół) niejednokrotnie prowadzą "specjalistyczną" politykę literacką (kulturalną) mającą mniej albo bardziej bezpośrednio kształtować literaturę. Polityka literacka w systemach totalitarnych może wobec pisarzy użytkować nakazy (o czym i jak pisać) i zakazy (rejestr tematów, o których pisać nie wolno), nagradzać (stanowiska polityczne, nagrody literackie, stypendia, wyjazdy zagraniczne, różnego rodzaju gratyfikacje materialne) i karać (zgon, więzienie, przymusowa emigracja, zakaz publikacji, zapis na nazwisko). Ustala także aprobowany kanon tradycji literackiej i schemat literatury, zaleca konkretne sposoby opisu, interpretacji i badania literatury. Tę politykę literacką realizuje (w okolicy ośrodków aministracyjno-instytucjonalnych) ideologicznie nacechowana edukacja o poezji (na przykład literaturoznawstwo marksistowskie) i upolityczniona krytyka literacka. W najwyższym stopniu ewidentnym odpowiednikiem bezpośredniego sterowania poezją poprzez ośrodki polityczne był moment stalinizmu w Związku Radzieckim i krajach satelickich (po 1956 roku związki literatury i polityki rozluźniają się). Wcielanie w życie doktryny realizmu socjalistycznego, ustalanie obowiązującego kanonu tradycji literackiej (kryterium postępu społecznego), preferowanie ustalonych gatunków i sposobów literackiego modelowania świata w okolicy przymusu bezpośredniego i pośredniej presji i stałej opieki organów partyjnych wyznaczały politykę literacką tego okresu. Polityka ta wpływała także pośrednio (likwidacja analfabetyzmu) i bezpośrednio (mniej albo bardziej dobrowolna nauka kulturalna) na ukształtowanie się szerokiego kręgu nowych odbiorców literatury. Warto równocześnie zwrócić uwagę, Iż chyba nigdy w historii poezja nie była tak istotna dla ośrodków władzy politycznej, a polityka nie cieszyła się takim poparciem (tylko częściowo wymuszonym) środowiska literackiego. W systemach demokratycznych o uwarunkowaniach funkcjonowania literatury decydują w pierwszej kolejności systemy rynkowe, ingerencja państwa jest bardzo ograniczona, a mecenat sprawują różnego rodzaju organizacje pozarządowe. Druga ekipa zagadnień sygnalizowana byłaby pytaniem, co poezja robi z polityką?poezja tak zwany piękna (polska czy szerzej europejska) aż do wieku XVIII nie wyodrębniała się wyraźnie z całokształtu życia społecznego, pełniąc w jego obrębie funkcje religijne, dydaktyczne, zabawowe i - polityczne właśnie. Okolicznościowa poezja towarzysząca wydarzeniom politycznym i próbująca na nie wpływać była czymś naturalnym. W wieku XIX i XX kształtuje się ostatecznie definicja literatury jako autonomicznej sfery estetycznej, a równocześnie pojawia się sprawa zaangażowania pisarzy i ich twórczości w problemy i duży światopoglądowe, ideologiczne i polityczne świata i poszczególnych społeczeństw (sam termin poezja zaangażowana pojawia się w latach trzydziestych XX w. we Francji). W wieku XIX zaangażowanie literatury w politykę wiąże się w pierwszej kolejności z postępem ruchów rewolucyjnych i lewicowych (i reakcją na nie), w wieku XX z powstaniem realnego socjalizmu i podziałem świata na dwa antagonistyczne mechanizmy społeczno-polityczne. Mechanizm realnego socjalizmu, upolityczniając całokształt komunikacji socjalnej, wymuszał niejako przyjęcie określonej postawy politycznej, nie mniej jednak do wyboru były właściwie trzy możliwości: pro- i antysystemowa i po 1956 roku - także neutralna (tak zwany socparnasizm). Pisarze w tym systemie byli niejednokrotnie politykami mimo woli, a wybór postawy miał bardziej charakter światopoglądowo-moralny niż polityczny. Wielość orientacji politycznych w systemach demokratycznych daje pisarzowi znacząco większe możliwości wyboru. Poeta może pełnić rolę polityka jako osobną rolę życiową albo kojarząc ją ze własną profesją. J.A. Morsztyn jako podskarbi ogromny koronny i autor Kanikuły, V. Havel jako prezydent Czech i znany dramaturg - to przykłady funkcjonowania pisarza w dwóch odrębnych rolach. Natomiast S.R. Stande i W. Wandurski to zawodowi funkcjonariusze nielegalnej w dwudziestoleciu partii komunistycznej, podporządkowujący własną twórczość poetycką dyrektywom Komitetu Centralnego. Pomiędzy całkowitą rozłącznością ról pisarza i polityka a całkowitym podporządkowaniem twórczości literackiej polityce mieści się szereg sytuacji pośrednich. Pisarz, deklarując w swej twórczości ustaloną postawę ideowo-polityczną, może równocześnie pozostawać poza ramami organizacyjnymi partii (W. Broniewski czy A. Nowaczyński). Może być sympatykiem jakiegoś ugrupowania politycznego, wyrażając własne poparcie osobnym rodzajem twórczości albo publicystyką (na przykład prosanacyjna satyra polityczna J. Tuwima i innych skamandrytów). Może wreszcie koniunkturalnie popierać różne ugrupowania polityczne, pozostając sobą (jak K.I. Gałczyński, który był kolejno prosanacyjnym satyrykiem, gwiazdą literacką skrajnej endecji i "Trembeckim demokracji ludowej"). Polityk i poeta, poeta-działacz partyjny (agitator polityczny), poeta-sympatyk to nie wszystkie z ról, jakie pisarzom oferował upolityczniony wiek XX. Następna sprawa to stosunek pomiędzy tekstami literackimi a polityką, sprawa, którą można rozpatrywać w dwu, powiązanych ze sobą, aspektach: literacki tekst o polityce i polityczny tekst literacki. Oba rodzaje tekstów politycznych dostosowują poetykę zarówno do swoich funkcji, jak i ogólnych warunków społeczno-politycznych. Utwór literacki podejmujący tematy polityczne w uwarunkowaniach funkcjonowania cenzury przystosowuje się niejako do polityki, operując aluzją i "językiem ezopowym", posługując się parabolą, kostiumem historycznym albo konwencją fantastyki naukowej (Ciemności kryją ziemię J. Andrzejewskiego, Bołdyn J. Putramenta, utwory S. Lema, J. Zajdla). Utwory pisane w uwarunkowaniach wolności słowa mogą odnosić się bezpośrednio do aktualnej sytuacji politycznej, prezentować zjawiska (sytuacje, bohaterów) mające własne odpowiedniki w rzeczywistości pozaliterackiej (Zdobycie władzy Cz. Miłosza). Ideologia może ujawniać się w tekście literackim bezpośrednio przez fragmenty dyskursywne czy ideowe wyznania wiary i pośrednio przez naideologizowany styl, schemat świata, konstrukcję bohatera. Literacki tekst o polityce zakłada względny dystans w relacji do przedstawianych pośrednio albo bezpośrednio racji politycznych i nie zawiera wyraźnej deklaracji ideowej. To utwór (przeważnie powieść) opisujący systemy życia politycznego, prezentujący różne orientacje ideowo-polityczne danego czasu i miejsca, ukazujący sposób funkcjonowania ideologii w obrębie różnych grup socjalnych. Ma normalnie strukturę polifoniczną (por. dialogowość i polifoniczność), przedstawiając równoprawnie różne ideologie i orientacje polityczne, nie rozstrzyga o ich słuszności (na przykład Przedwiośnie S. Żeromskiego, Romans Teresy Hennert Z. Nałkowskiej). Granica pomiędzy wyodrębnionymi wyżej typami tekstów jest płynna. Utwór wyrażający (mniej albo bardziej bezpośrednio) wyznawaną poprzez pisarza ideologię i opcję polityczną, mający strukturę homofoniczną, konstruujący bohaterów negatywnych i pozytywnych politycznie, wyraźnie oddzielający świat "swoich" i "obcych" zbliża się do politycznego utworu literackiego (na przykład powieści J. Mackiewicza). To typ tekstu, który chce być instrumentem walki (albo gry) politycznej, bezpośrednio wpływać na jej rozstrzygnięcie, kształtować ideologiczne i polityczne postawy odbiorców. Odpowiednikiem byłaby tutaj okolicznościowa literatura polityczna doby staropolskiej i oświecenia, satyra polityczna Ogromnej Emigracji, literatura rewolucyjna dwudziestolecia, poezja okresu okupacji, agitacyjna literatura socrealizmu, teksty literackie stanu wojennego. Preferowane tu gatunki literackie to różne odmiany satyry, pamflet i paszkwil, komedia polityczna, powieść tendencyjna, liryka apelu (por. dramat - formy wypowiedzi, powieść). Na jednym z biegunów tej ekipy tekstów byłaby totalna negacja zastanego porządku społeczno-politycznego i dominującej w nim ideologii, na drugim ludyczna prezentacja polityków i ugrupowań politycznych. Tekst, który chce być instrumentem działania politycznego, przekłada jednoznaczność ideową na formę literacką, preferując zarazem utrwalone już społecznie rozwiązania artystyczne, nie będące zaskoczeniem dla odbiorców (wyjątkiem potwierdzającym regułę są związki awangardy artystycznej z komunizmem). I tu należy wspomnieć o politycznej sytuacji komunikacyjnej, która narzuca polityczny sposób odbioru tekstom apolitycznym, ujednoznacznia ideowe przesłanie literackie, ustala uczestników komunikacji literackiej jako podmioty politycznego działania. Taką sytuacją jest na przykład strajk albo mityng polityczny, w czasie których może dochodzić do czytania (wygłaszania) tekstów poetyckich czy religijnych. Można także wyodrębnić polityczny styl odbioru, charakterystyczny dla ekipy czytelników nastawionych na ideologiczne i polityczne sensy utworu literackiego, poszukujących ich niejednokrotnie wbrew intencji samego tekstu (takim typem czytelnika był na przykład cenzor czy "ideologiczny" krytyk literacki). W określonej sytuacji i dla ustalonych odbiorców nawet bajka o Czerwonym Kapturku stawała się tekstem politycznym. TS BIBLIOGRAFIA: S. Barańczak: Etyka i polityka. Paryż 1979; T. Bujnicki: Polska poezja rewolucyjna: stworzenie - postęp - znaczenie współczesne. [w:] Bunt żywiołów i logika dziejów. W kręgu idei polskiej lewicy. Katowice 1984; H. Markiewicz: Ideologia a dzieło literackie [w:] Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa. Warszawa 1989; T. Stępień: Zabawa i polityka w dwudziestoleciu międzywojennym (rekonesans); A. Węgrzyniakowa, Satyra polityczna Juliana Tuwima. [w:] Studia skamandryckie i inne. Red. I. Opacki, T. Stępień. Katowice 1985
Co znaczy LIRYKA - WŁA¦CIWO¦CI KOMPOZYCYJNE:
Porównanie kompozycyjną jest podmiot liryczny, kluczowe wytyczne organizacyjne są więc implikacją tego, kto i w jakiej sytuacji lirycznej się wypowiada. Spośród wielości rodzajów monologu lirycznego warto literatura a polityka co znaczy.
Krzyżówka LITERATURA A SPOŁECZEŃSTWO ROBERTA ESCARPITA:
Dlaczego 1918), francuski historyk i socjolog literatury. Opublikował szereg prac z zakresu historii literatury angielskiej, potem zaś jego zainteresowania zwróciły się ku zagadnieniom socjologicznie literatura a polityka krzyżówka.
Co to jest LIRYKA - ODMIANY:
Jak lepiej operują pojęciami gatunkowymi ( hymn, oda, pieśń, elegia). Wspólnie z wyzwoleniem się liryki spod presji poetyk normatywnych miejsce ustaleń gatunkowych zajmują odmiany rodzajowe: liryka miłosna literatura a polityka co to jest.

Czym jest LITERATURA A POLITYKA znaczenie w Leksykon definicja literatura L .

  • Dodano:
  • Autor: