Definicja METAFORA

Co znaczy METAFORA: Fundamentalny obiekt języka poetyckiego i jedna z głownych kategorii w nauce o poezji. Metaforyczność (a więc semantyczne przesunięcie) regularnie jest zwyczajnie utożsamiana z literaturą (w opozycji do prozy, którą w takim ujęciu charakteryzowałaby struktura metonimiczna, oparta na strategii przyległości semantycznej). Metafora to wyrażenie, gdzie dochodzi do radykalnego i nieoczekiwanego zazwyczaj przesunięcia znaczeniowego. Dane ustalenie (kolekcja dwu i więcej wyrazów) nie ma sensu, jeżeli potraktujemy je dosłownie, sedno zjawia się dopiero w ich zestawieniu, to oznacza wtedy, gdy traktuje się je łącznie; gdy dwa odrębne znaczenia prymarne tworzą razem nowe znaczenie drugiego rzędu. Przykładowo: W. Berent mówi o "pajęczynie włosów" kobiety, Żeromski o "burzy włosów" niewiasty - słowa te należy odczytać przenośnie, tzn. doszukać się wspólnych składników w "pajęczynie" i "włosach" (na przykład kolor, cienkość, delikatność, obfitość, misterne uczesanie) i w "burzy" i "włosach" (na przykład obfity opad towarzyszący burzy i obfitość włosów; coś rozwichrzonego, nieuporządkowanego w obu obiektach). Gdy metafora S. Żeromskiego pojawia się w Słowniku j. polskiego pod red. M. Szymczaka bez podania nazwiska autora Popiołów, wówczas mamy do czynienia ze świadectwem leksykalizacji metafory. Staje się ona wtedy metaforą potoczną, a traci walory metafory poetyckiej - elementu języka artystycznego jej artysty (leksykon pod red. W. Doroszewskiego jeszcze podawał twórcę tej metafory i jego kontynuatora). W Słowniku Szymczaka "burza włosów" stała się wyrażeniem konwencjonalnym, prawie "martwym obrazem". Gramatycznie metafory dzieli się na: 1. mianownikowe (na przykład Jan to lew), 2. dopełniaczowe (na przykład gwiazdy oczu), 3. narzędnikowe (na przykład "Safo śpiewa słowikiem", M. Pawlikowska-Jasnorzewska). Por. apozycja, metonimia, synekdocha. JP BIBLIOGRAFIA: T. Dobrzyńska: Metafora. Wrocław 1984