Definicja NOWELA

Co to znaczy: Utwór epicki niewielkich rozmiarów, jednowątkowy, o wyraziście zarysowanej akcji, zamkniętej kompozycji i kontrastowej budowie świata przedstawionego. Ograniczeniu ulegają wątki poboczne, epizody, przedmioty opisu czy komentarze narratora. Wyraźnie wyróżniony jest z kolei pkt. kulminacyjny (decyzja o losie głównego bohatera) i dążenie do jasnej, dobitnie zaznaczonej kompozycyjnie, pointy. Za gatunki prekursorskie wobec noweli uważane są średniowieczne opowieści rycerskie i hagiograficzne, a również tak zwany fabliaux (w poezji francuskiej opowieści wierszowane o charakterze satyrycznym). Gatunek noweli ukształtował się w epoce renesansu (na przykład Dekameron Boccaccia) we Włoszech i Hiszpanii. Krótkie formy prozatorskie istniały już w momencie cesarstwa rzymskiego (na przykład Metamorfozy Apulejusza), a również pojawiły się w poezji orientalnej (Baśnie z tysiąca i jednej nocy). W momencie romantyzmu nowela w poezji zachodnioeuropejskiej stała się jednym ze środków w polemice ze światopoglądem i osiągnięciami artystycznymi oświecenia. Najlepiej nowela rozwinęła się w owym czasie w Niemczech (na przykład Goethe, Hoffmann). Realizm i naturalizm to moment rozkwitu noweli we wszystkich jej odmianach gatunkowych. W Polsce w tym czasie nowelę tworzą między innymi B. Prus (Kamizelka), E. Orzeszkowa (A... B... C...), M. Konopnicka (Dym) H. Sienkiewicz (Orso) czy A. ¦więtochowski (Damian Capenko). Przewarzająca część pozytywistycznych polskich nowel drukowana była w czasopismach, co wywołało poszerzenie grona odbiorców. Gatunek noweli stał się w owym czasie pokrewny formom dziennikarskim, będąc regularnie bezpośrednią reakcją na wydarzenia socjalne. Nowela mogła przybierać formę apelu, polemiki, komentarza. Dziedzina nowel koncentrowała się na kilku zagadnieniach: dziecko z nizin socjalnych, problematyka wiejska, kapitalizm, mniejszości narodowe i socjalne i patriotyzm. W XX wieku przewagę nad klasyczną metodą noweli uzyskały utwory swobodniejsze konstrukcyjnie, ciążące ku opowiadaniu, reportażowi czy esejowi. MPi BIBLIOGRAFIA: A. Brodzka: O nowelach Marii Konopnickiej. Warszawa 1958; J. Kulczycka-Saloni: Nowelistyka Bolesława Prusa. Warszawa 1969; Nowela. Opowiadanie. Gawęda. Interpretacja małych form narracyjnych. Red. K. Bartoszyński, M. Jasińska-Wojtkowska i S. Sawicki. Warszawa 1974