Co znaczy PRZESTRZEŃ W LITERATURZE:
Kategoria przestrzeni w dziele literackim i - szerzej - "przestrzenności" świata przedstawionego może być rozpatrywana w trzech aspektach: 1. Przestrzeń jako jedna z zasad organizacji planu kompozycyjno-tematycznego dzieła literackiego (jego rzeczywistości przedstawionej), traktowana jako kategoria opisowa, jeden z przedmiotów planu stylistycznego dzieła. W ten sposób rozumiana "przestrzeń" jest kategorią opisową z zakresu poetyki systematycznej albo opisowej. 2. Przestrzeń jako kategoria z zakresu poetyki historycznej jest elementem przejętych z tradycji literackiej i kulturowej schematów kompozycyjnych przestrzeni przedstawionej. Wiąże się taki sposób rozumienia przestrzeni z szeroko pojmowanymi badaniami topiki przestrzennej (specjalnej). Obiektem opisu są tu ujęcia konwencjonalne, powiązane z konkretnymi epokami, kulturami literackimi, prądami czy gatunkami. 3. Przestrzeń jako obiekt rzeczywistości przedstawionej w dziele literackim może być również rozpatrywana poprzez pryzmat pól semantycznych narastających wokół ustaleń przestrzennych, świadczących lub o daleko idącej indywidualizacji świata przedstawionego, lub wpisujących ten świat w konteksty środowiskowe, religijne czy historyczne. Jako obiekt rzeczywistości przedstawionej w dziele może także być wiązana z kulturowymi wzorami doświadczania przestrzeni, archetypicznymi uniwersaliami i interpretowana poprzez pryzmat filozoficznej refleksji na temat przestrzeni. Nareszcie obiektem analizy "przestrzeni" jako elementu świata przedstawionego mogą być stosunki przestrzenne zachodzące pomiędzy poszczególnymi elementami świata przedstawionego albo pomiędzy zdarzeniami jako fundamentalnymi jednostkami fabuły utworu epickiego. W pierwszych dwóch rozumieniach kategoria przestrzeni jest elementem struktury dzieła literackiego, w całości przynależy do jego immanencji, zaś jej badanie nie wymaga odwoływania się do ?Xadnych kontekstów interpretacyjnych (w pierwszym aspekcie) albo tylko do kontekstów ściśle literackich (w drugim aspekcie). Badanie przestrzeni w trzecim aspekcie musi być dokonywana poprzez pryzmat różnego rodzaju kontekstów pozaliterackich - kulturowych, religijnych, środowiskowych, historycznych, etnicznych, obyczajowych czy filozoficznych. W nowszych badaniach literackich szczególnie regularnie kategoria przestrzeni pojawia się w drugim i trzecim rozumieniu. Z topiką przestrzenną powiązane są w pierwszej kolejności wyrastające z mitologii wyobrażenia krajobrazu idealnego i krain wiecznej szczęśliwości, pojawiające się w poezji jako obrazy krain bezpowrotnie utraconych, przestrzeni, z których bohaterzy zostali wygnani, a do których dążą, nie w sposób realny, ale wyobraźniowo, onirycznie czy fantasmagorycznie. Te utracone krainy zawierają przedmioty, rekwizyty, detale, aluzyjne w relacji do mitycznego pierwowzoru Arkadii, Elizjum, Utopii, Atlantydy, Edenu. W poezji polskiej szczególnie regularnie ożywiany jest topos arkadyjski, zarówno w funkcji idealizacji utraconej krainy dzieciństwa (na przykład Pan Tadeusz A. Mickiewicza, ¦wiat Cz. Miłosza), jak i jako kraina wiecznej szczęśliwości szczelnie odgrodzona od wszelkich wpływów i zawirowań historii, gdzie stale słychać dźwięki muzyki i gdzie wiecznie trwa miłość (na przykład Pieśń świętojańska o Sobótce J. Kochanowskiego i Na wysokiej połoninie S. Vincenza). W poezji XX wieku szczególnego znaczenia nabrały również przestrzenne toposy miast utraconych (na przykład obrazy Lwowa w esejach J. Wittlina i S. Vincenza i wierszach A. Zagajewskiego, obrazy Wilna w wierszach i esejach Cz. Miłosza czy powieściach T. Konwickiego, obrazy Warszawy w Trzech poematach o Warszawie S. Balińskiego) i miast osiedlenia (na przykład obrazy Nowego Jorku i Toronto w esejach J. Wittlina). Tę miejską topikę przestrzenną opisał poprzez pryzmat miast-symboli (Jerozolimy i Babilonu) W. Ligęza. W trzecim rozumieniu kategorii przestrzeni, w czasie analizy konieczne jest wprowadzenie kontekstów interpretacyjnych: 1. kulturowych wzorów zachowań związanych z doświadczaniem przestrzeni ("swoje-cudze", "własne-obce", "powszechne-sakralne", "ojczyzna-obczyzna"). Ich opis przynoszą prace z zakresu religioznawstwa M. Eliadego i literaturoznawcze, przeznaczone poezji emigracyjnej ("ojczyzna-obczyzna"); 2. archetypicznych (w rozumieniu C.G. Junga albo odwołujących się do prac G. Bachelarda) uniwersaliów przestrzeni, takich jak: Pion, Poziom, Centrum, Dom, Czeluść, Podziemie, Droga, Labirynt; 3. filozoficznych, gdy język dzieła literackiego odwołuje się do metaforyki odsyłającej do języków teorii fizycznych, astronomicznych albo kosmologicznych, np. odwołujących do przestrzeni Euklidesowej albo Newtonowskiej czy czasoprzestrzeni A. Einsteina. Por. czas w dziele literackim. JO BIBLIOGRAFIA: G. Bachelard: Pragnienie i kosmos. Przeł. L. Brogowski. [w:] Poetyka marzenia. Gdańsk 1998; G. Bachelard: Poétique l´espace. Paris 1957; G. Bachelard: Poetyka przestrzeni. Przeł. A. Tatarkiewicz. [w:] Wyobraźnia poetycka. Wybór pism. Warszawa 1975; E.R. Curtius: Topika, Krajobraz najlepszy. Przeł. A. Borowski. [w:] Poezja europejska i łacińskie średniowiecze. Kraków 1997; C.G. Jung: Archetypy i symbole. Pisma wybrane. Przeł. J. Prokopiuk. Warszawa 1981; W. Ligęza: Jerozolima i Babilon. Miasta pisarzy emigracyjnych. Kraków 1998; J. Olejniczak: Arkadia - topos i idea. [w:] Arkadia i małe ojczyzny. Vincenz - Stempowski - Wittlin - Miłosz. Kraków 1992; G. Poulet: Pisarze i przestrzeń. [w:] Metamorfozy czasu. Warszawa 1977; Przestrzeń i poezja. Red. J. Sławiński, A. Okopień-Sławińska. Wrocław 1978; Sokołowska: Dwie nieskończoności. Szkice o poezji barokowej Europy. Warszawa 1978; W. Wyskiel: Wprowadzenie do tematu: poezja i emigracja. [w:] Poeta na obczyźnie. Red. T. Bujnicki, W. Wyskiel. Wrocław 1985
- Co znaczy POEMAT:
- Porównanie poetyk antycznych termin ten określał dowolny utwór literacki i taki stan rzeczy trwa do dzisiaj w refleksji teoretycznej, aczkolwiek na przykład J. Derrida, dręczony niepokojem poznawczym, drążył przestrzeń w literaturze co znaczy.
- Krzyżówka POSTSTRUKTURALIZM - PROBLEM TEKSTU:
- Dlaczego strukturalizmu, który, ukazując instytucjonalny, systemowy wymiar literatury, próbował zobiektywizować nieposkromioną subiektywność studiów literackich, rozpoczął się od niezgody na dehumanizację przestrzeń w literaturze krzyżówka.
- Co to jest PSYCHOLOGIA TWÓRCZO¦CI:
- Jak lepiej Por. poezja a psychologia przestrzeń w literaturze co to jest.
Czym jest PRZESTRZEŃ W LITERATURZE znaczenie w Leksykon definicja literatura P .