Definicja PRZYJEMNO¦Ć TEKSTU ROLANDA BARTHES´A

Co to znaczy: Na czym bazuje przyjemność tekstu?Ma dwa bieguny: właściwą przyjemność, a więc powolne oddawanie się leniwej lekturze, przeważnie długich powieści realistycznych, niczym obżarstwo systematyczne i nie znające nasycenia (kulminacji, orgazmu). Coś w rodzaju łaskotania po plecach. Lub rozkosz, nachodzącą nas niespodziewanie, momentalną, zaraz przemijającą, zawsze przedwczesną, nie dającą się zaplanować i przewidzieć. Słowem: orgazm, odlot, oszołomienie. Co się dzieje z czytelnikiem przyjemności, a co z czytelnikiem rozkoszy?W pierwszym wypadku mamy mechanizm, który psychoanaliza ustala jako dążenie do umocnienia ego (ja), do napompowania go pełnią kulturowej samowiedzy i płynącego stąd samoutwierdzenia, samozadowolenia. W drugim przypadku ja ulega "zaćmieniu", światło świadomości przygasa, ego traci kontrolę, na scenę występuje Inny, nasza nieświadomość. Każdy czytelnik jest rozpołowiony (psychoanaliza używa metafory "rozłupania"), będąc zarazem - na przemian - czytelnikiem przyjemności i rozkoszy. Istotą tej aforystycznej książeczki, zestawionej z fragmentów poukładanych alfabetycznie, jest przeniesienie refleksji o tekście z obszaru semiotyki w region pożądania, czyli w region mowy postrzeganej w kategoriach psychoanalitycznych. Dokonuje tego Barthes dzięki kategorii écriture [pisanie], która towarzyszy mu poprzez całe życie. Jego pierwsza podręcznik nosiła tytuł: Le degré zéro de l´écriture [Stopień zero pisania] (1953). Wówczas rozumiał poprzez to wyraz pewien zbiorowy sposób pisania, potem (Élements de sémiologie 1964) utożsamił je z "idiolektem". Nareszcie uznał pisanie za praktykę pozwalającą uzyskiwać rozkosz przez mowę. "Tym jest pisanie: edukacją rozkoszy mowy, jej kamasutrą (która nie ma innego traktatu, jak samo to pisanie)". Między piszącym a czytelnikiem znajduje się utkany z ich obustronnych projekcji tekst, przedmiot nie semiotyczny, tylko fantazmatyczny. Przyjemność tekstu to refleksja wokół pisania i czytania jako mechanizmów kształtujących ludzką podmiotowość, pojętą tutaj w owej dwoistości istoty "rozpękniętej" na świadomą jaźń i nieświadomego Innego. Por. poststrukturalizm - problem tekstu, psychoanaliza, semiotyka francuska i włoska