radziecka semiotyka co to jest
Definicja SEMIOTYKA RADZIECKA. Co oznacza szkoła semiotyki uformowała się najpierw lat.

Czy przydatne?

Definicja SEMIOTYKA RADZIECKA

Co znaczy SEMIOTYKA RADZIECKA: Tartusko-moskiewska szkoła semiotyki uformowała się najpierw lat sześćdziesiątych XX wieku właściwie na obrzeżach oficjalnej edukacji radzieckiej, w peryferyjnym, aczkolwiek mającym sławne tradycje, uniwersytecie w Tartu (Dorpat). Elementem organizującym i fundamentalną metodą pracy kształtującej się wspólnoty badawczej były narady semiotyczne (efekty badawcze tych spotkań publikowane były między innymi w serii Trudy po Znakowym Sistiemam), odbywające się co dwa lata. Gromadziły one przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych: lingwistów, literaturoznawców, folklorystów, etnografów, psychologów, matematyków, logików i teoretyków sztuki. Ten interdyscyplinarny skład uczestników konferencji miał ważny wpływ na ukształtowanie się formuły semiotyki jako sposoby całościowego badania kultury. Pośród osób decyzyjnych o kształcie radzieckiej semiotyki, w okolicy Jurija Łotmana, postaci centralnej w tym kręgu badawczym, wymienić należy W. Iwanowa, W. Toporowa, B. Uspieńskiego, Z. Minc, J. Lewina. Spróbujmy przedstawić (w największym skrócie i ujęciu synchronicznym) koncepcję kultury i sztuki (ze specjalnym uwzględnieniem literatury) wyłaniającą się z prac semiotyków radzieckich (a w szczególności ze studiów Łotmana). Całość ludzkiej kultury, w okolicy swej materialnej substancji, ma charakter komunikacyjny (zapewnia wymianę, przechowywanie i gromadzenie informacji w obrębie historycznie ustalonych społeczeństw i całej ludzkości), określający jej funkcję socjalną i semiotyczny - realizuje się przez znaki, teksty i mechanizmy znakowe. Mówiąc o aspekcie komunikacyjnym, używamy normalnie pojęć: komunikat, kod nadawcy, kod odbiorcy; opisując aspekt semiotyczny mówimy o języku (językach - systemach znakowych), znakach i tekstach. Każdy przejaw ludzkiej aktywności kulturowej może być traktowany jako tekst realizujący zasady mechanizmu semiotycznego, gdzie został wyrażony. Symbol zastępuje coś dla kogoś pod jakimś względem. Innymi słowy - symbol - to wyrażona w sposób materialny wymiana elementów, zjawisk i pojęć w procesie komunikacji socjalnej. W obrębie znaku wydziela się dwie płaszczyzny - plan wyrażenia (materialny nośnik znaku) i plan treści (sedno znaku). Fundamentalny podział znaków obejmuje znaki ikoniczne (motywowane - istnieje związek metonimiczny pomiędzy planem treści i wyrażenia; są przeważnie wyrażane rysunkami) i umowne (arbitralne - związek pomiędzy obu planami ma charakter umowy socjalnej; takie są znaki językowe). Znaki normalnie funkcjonują nie w sposób izolowany, lecz w obrębie mechanizmu znakowego. Tekstem tytułujemy pewną całość posiadającą następujące cechy: wyrażenie (tekst utrwalony jest w jakichś znakach, jest realizacją jakiegoś mechanizmu semiotycznego); ograniczenie (start i koniec, rama kompozycyjna) i ustrukturowanie (organizacja wewnętrzna przekształcająca go w syntaktyczną całość). Po przyjęciu tak ogólnej definicji możemy mówić zarówno o tekście językowym i jego specyficznej odmianie - tekście literackim, jak i tekście artystycznym (dzieła sztuki) i tekstach kultury (obiekty i zachowania). Tu trzeba dodać, Iż takie wszechogarniające definicja tekstu budzi szereg zastrzeżeń pośród badaczy literatury, sztuki i kultury. Tak pojmowany tekst możemy rozpatrywać w trzech aspektach: semantycznym (relacja do rzeczywistości pozatekstowej), syntaktycznym (wzajemne stosunki wewnątrz tekstu) i pragmatycznym (relacja tekstu do odbiorcy). Język w szerokim sensie to każdy mechanizm komunikacji posługujący się znakami uporządkowanymi w specjalny sposób. Język naturalny (polski, niemiecki, angielski) jest najstarszym i w najwyższym stopniu rozpowszechnionym społecznym systemem komunikacyjnym, kształtującym ludzką świadomość i sposób myślenia. Przez wzgląd na tym staje się fundamentem i wzorem dla budowy innych mechanizmów znakowych. W okolicy niego istnieją języki sztuczne: na przykład metajęzyk opisów naukowych, języki sygnałów umownych (znaki drogowe) i języki wtórne. Języki wtórne (wtórne mechanizmy modelujące) to struktury nadbudowane nad poziomem języka naturalnego. Wtórny oznacza tu nie tylko posługiwanie się językiem naturalnym jako materiałem (wtedy poza obszarem definicji znalazłyby się niewerbalne mechanizmy semiotyczne), lecz także budowę podobną do języka. (Tu trzeba zwrócić uwagę, Iż teza o językopodobnej strukturze wszystkich mechanizmów semiotycznych wywołuje najwięcej kontrowersji pośród badaczy. Zastrzeżenia wywołuje sposób istnienia "gramatyki" języków wtórnych, a w pierwszej kolejności sposobność wyodrębnienia w sztuce, micie, ideologii nierozkładalnych jednostek dyskretnych na wzór fonemów - czyli na przykład mitemów, ideologemów i tak dalej). Sztukę (czyli także literaturę) można potraktować jako język wtórny, a dzieła sztuki (utwory literackie) jako teksty wyrażone w tym języku. Język naturalny pełni nie tylko funkcje komunikacyjne, jego struktura tworzy pewien schemat percypowanej poprzez jego użytkowników rzeczywistości. Każdy język jest nie tylko systemem komunikacyjnym, lecz i modelującym, potencjalnie każdy mechanizm komunikacyjny może pełnić funkcje modelującą i na odwrót - każdy mechanizm modelujący może pełnić funkcje komunikacyjną. Wtórne mechanizmy modelujące są nastawione na konstruowanie całościowych ideologicznych i artystycznych modeli świata, teksty powstające w takich systemach zawierają konkretne i cząstkowe modele świata. Języka sztuki nie można utożsamiać z definicją "formy". Wtórny "język tekstu artystycznego jest w swej istocie ustalonym modelem świata i w tym sensie wspólnie z całą strukturą należy do "treści" - niesie informację. [...] komunikat artystyczny tworzy schemat jakiegoś konkretnego zjawiska - język artystyczny modeluje uniwersum w jego w najwyższym stopniu ogólnych kategoriach, które jako w najwyższym stopniu ogólna treść świata, są dla konkretnych rzeczy i zjawisk metodą istnienia" (J. Łotman - Sztuka jako język). Znaki funkcjonujące w języku (językach) sztuki mają charakter ikoniczny albo do ikoniczności się zbliżają. Tu warto zwrócić uwagę, Iż definicja języka artystycznego (języka sztuki i literatury) koresponduje z definicją tradycji literackiej, ukształtowanym w polskim literaturoznawstwie (w szczególności w pracach J. Sławińskiego). Specyfika literatury jako wtórnego mechanizmu modelującego wynika z faktu, Iż jej tworzywem jest język naturalny. Tekst literacki jako całość jest znakiem o specyficznym sensie artystyczno-ideowym. Tworzący jeden symbol tekst pozostaje równocześnie wypowiedzią językową, następstwem znaków jakiegoś języka naturalnego. W tekście literackim przedmioty języka naturalnego (fonemy, morfemy) układają się w szeregi uporządkowanych powtórzeń, ulegają semantyzacji i stają się znakami artystycznymi. Tekst literacki może być więc czytany jako ciąg słów języka naturalnego, jako następstwo znaków większych niż podział tekstu na słowa, wreszcie jako jeden globalny symbol artystyczny i jako zorganizowany w specjalny sposób łańcuch znaków drobniejszych niż wyraz, aż po fonemy. Ikoniczny symbol literacki, powstający w rezultacie artystycznych przekształceń języka naturalnego, można porównać do kategorii "obrazu" pojawiającej się w szablonowych ujęciach literaturoznawczych. (definicja ikoniczności znaku literackiego nie jest definicją ostrym i budzi sporo zastrzeżeń krytyków semiotycznej koncepcji literatury). Tekst literacki w swoich aspektach semantycznym i pragmatycznym odnosi się do rzeczywistości pozaliterackiej i odbiorcy. Odbiorca i nadawca mogą posługiwać się wspólnym kodem (estetyka tożsamości) - wspólnota mechanizmu języka artystycznego tu jest oczywista, nowy jest tylko komunikat (tak jest w razie klasycyzmu czy także współczesnej literatury popularnej). Odbiorca może posługiwać się kodem różnym od kodu nadawcy (estetyka kontrastu) - narzucać komunikatowi literackiemu znane sobie kody artystyczne albo próbować utworzyć, nowy, nieznany mu jeszcze, kod odbioru (tak jest w sytuacji romantyzmu albo literatury awangardowej). Warto zauważyć, Iż ujęcie to bliskie jest koncepcji stylów odbioru sformułowanej w naszym literaturoznawstwie poprzez M. Głowińskiego. Dzieło literackie (artystyczne) to tekst i jego związki zewnątrztekstowe, związki z rzeczywistością pozaliteracką i kodami pozwalającymi na odczytanie i interpretację tekstu. Definicja modelu świata funkcjonujące w pracach semiotyków radzieckich można rozumieć na sposób Ingardenowski jako świat przedstawiony albo w sensie najogólniejszym jako interpretację mechanizmu (mechanizmów) semiotycznych, wykorzystywanych komunikowaniu się danej zbiorowości, jako program dla jednostek i kolektywu, gdzie dany mechanizm funkcjonuje. W pracach Łotmana schemat świata wiąże się w pierwszej kolejności z problemem przestrzeni artystycznej. Łotman zwraca uwagę na symbolikę stosunku przestrzennych (wysoki - niski, lewy - prawy, bliski - daleki, góra - dół), nad którymi nadbudowany jest szereg opozycji o złożonej semantyce. Szczególnie ważna jest granica dzieląca przestrzeń artystyczną na dwa odrębne światy (na przykład salon i aleja, pałac i rudera, wieś i miasto, natura i kultura) i przypisanych im bohaterów (na przykład bogaci i biedni, swoi i obcy, prawowierni i heretycy) i tych, którzy granicę mogą przekraczać. Specyfika modeli artystycznych bazuje na tym, Iż każdy tekst literacki równocześnie modeluje przedmiot konkretny (aspekt fabularny utworu literackiego) i uniwersalny (aspekt mitologiczny). I tak na przykład fabuła Anny Kareniny przedstawia losy jednostkowej bohaterki, będąc zarazem odzwierciedleniem losu każdej kobiety określonej epoki i określonego kręgu społecznego, kobiety w ogóle, wreszcie każdego człowieka. Prace semiotyków radzieckich ewoluowały w okresie, zmieniało się centrum badawczego zainteresowania i proponowane ujęcia metodologiczne. Punktem wyjścia był opis ogólnosemiotycznych systemów rządzących kulturą, próba powstania uniwersalnej typologii kultur. Następnym obszarem badawczym były języki artystyczne (literatura i poezja, malarstwo, video), rozważano także problem wspólnoty strukturalnej różnych sztuk. Potem przedmiotem zainteresowania stała się indywidualna specyfika historycznie ustalonych tekstów kultury (tekstów poetyckich, narracji mitycznej, obrazów, pejzażu miejskiego, tekstów socjalnych zachowań). W momencie pierwszym centralnymi pojęciami były: kultura (rozumiana jako niedziedziczna pamięć społeczeństwa wyrażająca się w systemie zakazów i nakazów) i funkcjonujące w jej obrębie językopodobne mechanizmy semiotyczne; potem - tekst kultury w swoim odniesieniu komunikacyjnym do odbiorcy i audytorium. Równocześnie wymienił się metodologiczny aspekt badań - na początku konstruowano modele opisu o bardzo sporym stopniu ogólności, w dalszym ciągu pojawiły się prace oparte na konkretnym materiale empirycznym. Wychodzące od tradycji badań rosyjskiego formalizmu i praskiej szkoły strukturalnej radzieckie badania semiotyczne w sposób bardzo ważny wpłynęły na ukształtowanie się semiotycznej i komunikacyjnej orientacji w literaturoznawstwie współczesnym, w tym szczególnie na kształt polskiej socjologii literatury (prace S. Żółkiewskiego i jego szkoły). Por. formalizm rosyjski, strukturalizm czeski, edukacja o poezji. TS BIBLIOGRAFIA: B. Gasparow: Szkoła tartuska lat sześćdziesiątych jako zdarzenie semiotyczne. Przeł. B. Żyłko "Pamiętnik Literacki" 1991, nr 1 (temat omawiają także inne teksty semiotyczne w tym numerze i w numerach 2 i 3 z tegoż roku); J. Łotman: Struktura tekstu artystycznego. Warszawa 1984; Semiotyka filmu. Warszawa 1983; H. Markiewicz: Poezja w ujęciu semiotycznym. [w:] Przekroje i zbliżenia dawne i nowe. Warszawa 1976; K. Rosner: Semiotyka strukturalna w badaniach nad poezją. Jej osiągnięcia, perspektywy, ograniczenia. Kraków 1981; Semiotyka kultury. Wybór i przyg. E. Janus, M.R. Mayenowa. Przedmowa S. Żółkiewski. Warszawa 1977; Semiotyka dziejów Rosji. Wybór i przekład B. Żyłko. Łódź 1993; B. Uspieński: Poetyka kompozycji. Struktura tekstu artystycznego i typologia form kompozycji. Przeł. P. Fast. Katowice 1997
Co znaczy STYLISTYKA:
Porównanie poetyki. Współcześnie odróżnia się stylistykę lingwistyczną, domenę badań językoznawców, i stylistykę literaturoznawczą - pole dociekań krytyków i interpretatorów literatury pięknej. Bardzo płodne są semiotyka radziecka co znaczy.
Krzyżówka SYNEKDOCHA:
Dlaczego W synekdosze istotne są proporcje i relacje ilościowe, wskazywanie części zamiast całości (pars pro toto) o tendencji - jak pisze J. Ziomek - partykularyzującej: na przykład żagiel zamiast statek semiotyka radziecka krzyżówka.
Co to jest SYLWY:
Jak lepiej Ryszarda Nycza - rozprawa (wyd. I w roku 1984, wyd. II w roku 1996), gdzie autor przywołuje staropolską kategorię sylwy (scharakteryzowaną jak wyżej silva rerum) do opisu współczesnych (XX-wiecznych semiotyka radziecka co to jest.

Czym jest SEMIOTYKA RADZIECKA znaczenie w Leksykon definicja literatura S .

  • Dodano:
  • Autor: