Definicja SIELANKA

Co to znaczy: (in. ekloga, bukolika, skotopaska, idylla, pasterka, wilaneska, pastorela, pastuszka) - Gatunek mieszany, ?Xączący w sobie cechy epiki i liryki. Antyczny rodowód sielanki wiąże się w pierwszej kolejności z postaciami Teokryta i Wergiliusza. Ten ostatni wprowadził do sielanki motywy arkadyjskie wykorzystywane powstaniu wizji szczęśliwego, beztroskiego życia, z dala od zgiełku wielkiego świata i jego pokus, w prostocie i harmonii z naturą, bez świadomości upływającego czasu. ¦rodowisko bohaterów sielanki - pasterzy, rybaków, rolników - i ich życie codzienne wydawało się szczególnie interesujące i pociągające pisarzom wywodzącym się z kręgu kultury dworskiej, uważano je za wolną od zepsucia enklawę uczuć autentycznych i pierwotnych. Autorzy sielanek sięgali zarówno po formę monologu, jak i dialogu, wprowadzali do utworów partie opisowe, nadawali sielance postać dramatu (sielanka udramatyzowana). Warstwę tematyczną sielanki stanowiły liryczne wyznania uczuć, realistyczne opisy krajobrazu, a również treści moralizująco-pouczające. Charakterystycznym elementem sielanki jest idealizacja i idylliczność prezentowanej rzeczywistości i stosunków międzyludzkich, bądź co najmniej słowo tęsknoty za takim ich kształtem (na przykład Żeńcy Sz. Szymonowica). W sielance istotną funkcję spełnia motyw i konwencja pieśni, stwarzającej wrażenie wypowiedzi szczerej i płynącej prosto z serca, a równocześnie wiążącej utwór ze sferą kultury ludowej, z której wywodzi się typowy bohater sielanki. Wyraźne przedmioty sielankowe zawiera już Pieśń świętojańska o Sobótce J. Kochanowskiego. Jako samodzielny gatunek literacki sielanka była wykonywana przeważnie w wiekach XVII i XVIII. Do artystów sielanki polskiej należą: autor rodzimej nazwy gatunku - Szymon Szymonowic (Sielanki, tu między innymi Żeńcy), Józef Bartłomiej Zimorowic (Sielanki nowe ruskie), Jan Gawiński (Sielanka i różne nagrobki, Sielanki). Rozrost sielanki wiąże się z czynną obecnością w poezji nurtu sentymentalnego. Ówczesny kształt sielanki, wykonywany na gruncie polskim raczej poprzez F. Karpińskiego (Laura i Filon), charakteryzuje się w pierwszej kolejności specyficzną kreacją bohatera - człowieka czułego, jest to obdarzonego nieprzeciętną wrażliwością i ?Xagodnym charakterem, miłującego piękno, żyjącego w zgodzie z naturą, o nieposzlakowanej moralności i zamiłowaniu do życia familijnego. Tak skonstruowany wizerunek osobowości bohatera był uzupełniany o kostium pasterski i powiązane z nim rekwizyty: koszyk, wieniec, flet, jawor, strumień. Kreacji bohatera czułego służył specyficzny zestaw przedmiotów stylistycznych zawierający w pierwszej kolejności słownictwo o wyraźnym zabarwieniu emocjonalnym i liczne nawiązania do mitologii, mające za zadanie powstanie aury pierwotności. Polonizacja świata przedstawionego sielanki jest dziełem K. Brodzińskiego, autora Wiesława, który uczynił bohatera sielanki wspólnie z przypisywanymi mu już tradycyjnie zaletami antenatem współczesnego Polaka. Czyn ten został opatrzony ironicznym komentarzem poprzez samego Mickiewicza, który pisząc w trzeciej części Dziadów "my Słowianie, my lubim sielanki", traktuje sielankę jako znak literatury czułostkowej, błahej i beztroskiej, a poprzez to dobrze licującej z naszym (nie) narodowym charakterem i zamiłowaniem do niedrogich wzruszeń. Rozmaitość ujęć tematycznych i rozwiązań stylistycznych użytkowanych poprzez autorów sielanek skłoniły badaczy do podjęcia prób klasyfikacji odmian gatunkowych sielanki. W zależności od korpusu dominujących cech wyróżniono: 1. sielankę socjalną - jej bohaterzy są przedstawieni jako zintegrowana ekipa socjalna, której członkowie działają w pierwszej kolejności dla dobra wspólnoty, realizując wzorzec dobrego obywatela; zarysowane w utworze rozwarstwienie klasowe nie służy prezentacji antagonizmów, ale przeciwnie, podkreśleniu harmonii między poszczególnymi warstwami społeczeństwa; wspólnota pasterska pełni rolę symbolu idealnej społeczności; utwory tego typu mają wyraźne ambicje dydaktyczne i moralizatorskie; 2. sielankę czułą, gdzie centralne miejsce zajmuje omówiona kreacja bohatera - człowieka czułego, prezentowanego od strony przeżywanych doznań i emocji z naciskiem na sferę uczuć miłosnych; 3. sielankę ludyczną, gdzie eksponowany jest euforyczny nastrój radości życia i związanych z nim przyjemności; prezentowana wizja świata ma charakter wycinkowy, jest ograniczona jedynie do jego miłych i radosnych aspektów; bohaterzy spędzają chwilę na zabawie, śpiewają, tańczą i adorują partnerów; 4. sielankę narodową, gdzie typowi bohaterzy sielanki zostali przebrani w kostium narodowy, a ich język był celowo stylizowany na mowę ludu; powstały w ten sposób "portret przodka" nosił wyraźne znamiona idealizacji i retuszu; wprowadzenie lokalnego kolorytu pociągało za sobą wprowadzenie lokalnej problematyki, bliskiej współczesnemu odbiorcy. Postępujące skostnienie motywów i schematyzacja ujęć tematu zadecydowały o wejściu sielanki w formę schyłkową w wieku XIX, a z powodu o jej całkowitej nieobecności pośród obecnie wykonywanych form gatunkowych. IGW BIBLIOGRAFIA: A. Brückner: Wstęp. [w:] Sielanka polska XVII w. - Szymon Simonides, Bartłomiej Zimorowic, Jan Gawiński. Wrocław 1922; A. Dobakówna: O sielance staropolskiej. Szkic problematyki. "Pamiętnik Literacki" 1968, z. 3; A. Dobakówna: Sielanka końca XVIII wieku i pierwszej połowy XIX wieku wobec polskiej tradycji gatunkowej. "Roczniki Humanistyczne" 1970, z. 1; Idylla polska. Antologia. Opr. A. Witkowska, I. Jarosińska. Wrocław 1995; L. Kamykowski: Sielanka polska. [w:] Prace historyczno-literackie. Księga zbiorowa ku czci I. Chrzanowskiego. Kraków 1936; A. Krzewińska: Sielanka staropolska. Jej początki, tradycje i kluczowe kierunki rozwoju. Warszawa 1979; A. Krzewińska: Staropolska sielanka dramatyczna. [w:] Stanisław Herakliusz Lubomirski - poeta, polityk i mecenas. Red. W. Roszkowska. Wrocław 1982; J. Ławińska-Tyszkowska: Bukolika grecka. Wrocław 1981; J. Pietrkiewicz: Sielanka - odwieczny towarzysz polskich pisarzy. [w:] Poezja polska w perspektywie europejskiej. Studia i rozprawy. Przeł. J. Starnawski. Warszawa 1986; Sielanka grecka. Teokryt i mniejsi bukolicy. Opr. J. Łanowski. Wrocław 1953; L. Tatarowski: Sielanka wiejska w poezji Młodej Polski. "Pamiętnik Literacki" 1990, z. 4