Definicja STYLIZACJA

Co znaczy STYLIZACJA: Swoiste ukształtowanie języka i kompozycji wybranego utworu, pozwalające na odczytywanie w nim innego wzorca (gatunkowego, językowego, historycznego). S. Skwarczyńska w swojej rozprawie (Stylizacja i jej miejsce w nauce o poezji, 1961) wyróżniła trzy zakresy stylizacji w dziele literackim: 1. sfera językowo-stylistyczna; 2. sfera koncepcji tematycznej; 3. sfera konstrukcji świata przedstawionego. "odpowiednikiem stylizacji tematycznej może być postać A. Mickiewicza wystylizowanego w Legionie S. Wyspiańskiego na guślarza-mistyka, w Wyzwoleniu na geniusza-tyrana; odpowiednikiem stylizacji konstrukcyjnej heroizacja środowiska klasztornego w Monachomachii". Żywe kamienie W. Berenta łączą w sobie wszystkie te stylizacje: "Późne średniowiecze zostało tu wystylizowane na wewnętrznie rozbitą wszelaką epokę schyłkową, stojącą u brzegu katastrofy; stylizacji tej odpowiada stylizacja konstrukcyjna, polegająca między innymi na nieoznaczaniu miejsca akcji, na pozbawianiu bohaterów imion, na drobiącej obraz "technice witrażowej". Stylizacji tematycznej i konstrukcyjnej odpowiada stylizacja językowa, oparta o kilka współdziałających wzorców (między innymi archaizacja i dialektyzacja, barbaryzacja i wulgaryzacja) przy wykorzystaniu wzorca stylistycznego rycerskich romansów" (S. Skwarczyńska). S. Balbus w książce Pomiędzy stylami wyodrębnia z kolei trzy fundamentalne odmiany stylizacji: 1. akceptatywną, gdy autor kontynuuje w innych czasach i w innej formie walory odległego wzorca, a więc jego postać gatunkową, pkt. widzenia postaci, stylistykę, frazeologię, wersyfikację (przykład: Żywe kamienie Berenta, Rozmowa na Wielkanoc 1620 roku Cz. Miłosza); 2. polemiczną, gdy autor parodiuje wzorzec (przykład: Trans-Atlantyk W. Gombrowicza, gdzie XVII- i XVIII-wieczne gawędziarskie formy pamiętników i diariuszy - J.Ch. Paska, S. Paca, K. Radziwiłła-Sierotki - zostały przedstawione karykaturalnie i wciągnięte do opowieści o argentyńskich realiach okresu II wojny światowej); 3. oksymoroniczną, gdy autor nie akceptuje języka wzorca, lecz także nie poddaje go aksjologicznej negacji (przykład: wiersz B. Leśmiana W przeddzień swego zmartwychwstania, gdzie podmiot liryczny staje się "ludowym apokryfistą", opowiadającym o swoich zaświatowych dziejach na podobieństwo wzorca - pieśni wielkanocnych O zmartwychwstaniu Pana Krystusowym i Wesoły nam dzień dziś nastał). Por. archaizacja, parodia, pastisz. JP BIBLIOGRAFIA: S. Skwarczyńska: Stylizacja i jej miejsce w nauce o poezji [w:] Wokół teatru i literatury. Warszawa 1970. Przedruk [w:] Stylistyka polska. Wybór tekstów. Przyg. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara. Warszawa 1973; M. Głowiński: O stylizacji [w:] Problemy socjologii literatury. Red. J. Sławiński. Wrocław 1971; S. Dubisz: Stylizacja językowa - próba definicji. "Prace Filologiczne" 1979, t. 29; A. Wilkoń: Problemy stylizacji językowej w poezji. "Przegląd Humanistyczny" 1984, z. 3; K. Kłosiński: Wokół "Historii maniaków". Stylizacja. Brzydota. Groteska. Kraków 1992; M. Męczyk: Stylizacja [w:] Leksykon literatury polskiej XX wieku. Red. A. Brodzka i in. Wrocław 1992; S. Balbus: Pomiędzy stylami. Kraków 1993 (rozdz. XIII: Stylizacja jako interpretacja tradycji)