Co znaczy SZTUKA POETYCKA HORACEGO:
Horacy, Quintus Horatius Flaccus (65-8 r. n.e.), był pisarzem o wysokiej i nadzwyczajnie wyostrzonej świadomości twórczej. W swój majątek wpisał sporo - nierzadko krytycznych - sądów o ówczesnej poezji rzymskiej, sytuując ją w kontekście hellenistycznej tradycji, z której wyrosła. Sporą frekwencję mają także w twórczości Horacego refleksje autotematyczne, a również metapoetyckie rozważania nad szerzej pojętą sztuką tworzenia, przyjmujące kształt myśli teoretycznoliterackiej. Na tematy literackie wypowiadał się między innymi w Satyrach i Odach. W najwyższym stopniu rozbudowaną postać, a zarazem zróżnicowaną w doborze przedmiotu wypowiedzi nadał uwagom z zakresu wiedzy o poezji w II księdze Listów. W Liście do Augusta (II,1) i Liście do Florusa (II,2) tego typu refleksje dość silnie uwikłane zostały w obowiązki epistolarnego gatunku, z kolei w pełni autonomiczny charakter uzyskały one w Liście do Pizonów (II,3). Głównym osiągnięciem Horacego w zakresie krytyczno- i teoretycznoliterackiej refleksji nad literaturą jest ten właśnie, liczący 476 wersów traktat, który za Kwintylianem (Kształcenie mówcy - I wiek przed naszą erą) zwykło się także nazywać Sztuką poetycką albo księgą O sztuce poetyckiej. Adresatem listu był wspólnie z synami Gnejusz albo Lucjusz Pizon. Traktat, gdzie dostrzeżono różnorodne wpływy poprzednich teorii literaturze i wymowy (między innymi Poetyki i Retoryki i zaginionego dialogu O poetach Arystotelesa - IV wiek przed naszą erą, a również podręcznika Poetyki Neoptolemosa z Parion - III wiek przed naszą erą), łączy cechy listu poetyckiego, utworu artystycznego i rozprawy o znamionach naukowości. Jednakże dzieło nosi ślady inspiracji hellenistycznej doktryny poetyckiej, sam sposób rozwiązania zarysowanej poprzez Horacego problematyki literackiej świadczy o jego pełnej samodzielności. List do Pizonów nie ma wprawdzie charakteru usystematyzowanego wykładu na temat literaturze, zawiera jednak szereg praktycznych wskazań i rozważań teoretycznych z zakresu sztuki pisarskiej. Literacka wypowiedź Horacego cechuje się sporą naocznością - wynikającą z częstego posługiwania się rozbudowanymi porównaniami w licznych przykładach stanowiących podstawę formułowania konkretnych zasad i wskazówek dla artystów. Materiał dydaktyczny Listu do Pizonów Horacy regularnie przeplata, a równocześnie ożywia ironią, kpiną, humorem i żartem, a również emfazą i patosem. W artystycznie przemyślanej, trójdzielnej kompozycji dzieła, nawiązującej do schematu hellenistycznych traktatów o literaturze i wymowie, Horacy, formułując ogólne uwagi o twórczości poetyckiej i praktyczne wskazówki dla pisarzy, czyni obiektem refleksji następujące kręgi zagadnień: poesis, a więc temat (w. 1-41); poema, a więc forma (w. 42-294) i pisarz (w. 295-476). Metapoetycka wypowiedź łączy aspekt teoretyczny z normatywnym i wartościującym, gdyż Horacy poucza sobie współczesnych i przyszłych adeptów pióra o ogólnych zagadnieniach i zjawiskach, które winny być znane poetom, naucza norm i reguł, jakie - jego zdaniem - w praktyce decydują o powodzeniu i sukcesie pracy pisarskiej, a również ocenia rezultaty twórczych zabiegów. W Liście do Pizonów refleksją zostały objęte problemy dotyczące artystycznej jedności utworu poetyckiego, stylu i doboru słownictwa, wyboru miar wierszowych i gatunków. Horacy wypowiedział się także na temat oryginalności i naśladownictwa, a również celów i funkcji literaturze i talentu i sztuki poetyckiej. Zabrał głos w kwestii wykształcenia i obowiązków artysty - zarysował sylwetkę poety doskonałego i szalonego. Wprawdzie Horacy waloryzował swobodę twórczego działania (licentia poetica), jednak przez konkretne wskazania i regulaminy wyraźnie zaznaczył jej granice. Za niezbywalny warunek powodzenia wysiłku pisarzy uznał gdyż przestrzeganie poprzez nich ustalonych zasad. Sztukę (ars) pojmował jako zespół instrukcji wytyczających praktykę poetycką i czynił ją warunkiem poetyckiej kreacji, utożsamiając z edukacją i umiejętnością, ściśle zespoloną z naturalnymi zdolnościami, talentem. Mówiąc o socjalnych zadaniach literaturze i poety, Horacy akcentował powinności artystów wobec odbiorców. Stał na straży tradycji klasycznej, postulując doskonałość formalną poety w dziedzinie języka, stylu i metrum. Zalecał unikanie wszelkich przejawów sztuczności i przesady, a jednocześnie dążenie do zachowania w dziełach umiaru i harmonii. Jako ideał wskazywał zatem osiągnięcie poprzez twórcę równowagi pomiędzy talentem (ingenium) a sztuką (ars). Horacy wysoko cenił u pisarzy nie tylko wykształcenie, lecz również staranną i rzetelną pracę nad tekstami. W końcowych partiach dzieła skreślił z kolei z werwą satyrycznie i humorystycznie nacechowany wizerunek poety szalonego, opanowanego poprzez twórczą manię, przed którym uciekają "ludzie przy zdrowych zmysłach". Przestrzegał także pisarzy przed zawierzaniem wyrazom pochlebców, akcentując konieczność zajmowania wobec utworów dojrzałej - poważnej i bezstronnej - postawy krytycznej, która pozwoli odróżnić dzieła znakomite, zapewniające należną i w pełni zasłużoną sławę utalentowanemu autorowi, od miernych, aczkolwiek niekiedy cieszących się krótkotrwałym powodzeniem. Za naczelne prawo i regułę twórczości, a równocześnie elementarny warunek dobrej literaturze Horacy uznał zasadę jednolitości dzieła literackiego, wewnętrzną spoistość i kompozycyjną jedność utworu, uwzględniającą również obowiązek równomiernego, harmonijnego układu całości. Temat zalecał wybierać należycie do sił, umiejętności i możliwości umysłowych poety, co z powodu pozwoli znaleźć odpowiednie środki wyrazu, a tym samym zachować jasny, przejrzysty układ utworu - kompozycję całościowo i wewnętrznie spójną, cechującą się artystyczną logiką i porządkiem. Silnie waloryzował więc zasadę jednorodności i jednolitości (simplex et unum), odnosząc ją zarówno do kreacji świata przedstawionego w utworach, jak i do całości dzieła. Za kryterium wyboru miar wierszowych uznał dostosowanie ich do tematu, tzn. przedmiotu wypowiedzi. Zasadzie decorum podporządkował także styl i tonację utworu, uzależniając je od gatunku, w którego ramy tekst został ujęty. W komedii, a nade wszystko w tragedii postulatem wewnętrznej zgodności objął również charakter i wypowiedzi i działania mówiących postaci - najlepiej znanych z tradycji literackiej i mitologicznej albo wykreowanych odpowiednio z wymogiem psychologicznego prawdopodobieństwa, tzn. z uwzględnieniem należytych do ich wieku (dziecko, młodzieniec, mąż, starzec) upodobań i właściwości psychicznych. Pośród wymagań stawianych poezji umieścił postulat moralnej wartości i etycznego wydźwięku dzieł. Swego rodzaju rejestr socjalnych pożytków płynących z literatury zawarł przedtem w Liście do Augusta. Za źródło i podstawę dobrej literaturze uznał w wypowiedzi skierowanej do Pizonów mądrość i rozsądek (sapere) i zdrowe, dojrzałe zasady etyczne, które znajdują - w jego przekonaniu - większe uznanie u odbiorców niż pięknie brzmiące, ale puste, pozbawione treści wiersze. W samych utworach Horacy najwyższej waloryzacji poddał zespolenie edukacji z zabawą i estetycznej przyjemności z pożytkiem. Estetyczną wartość utworu uzależniał od umiejętnego - tzn. "delikatnego i ostrożnego" - łączenia słów i operowania nimi w taki sposób, aby piękno i "słodycz" poetyckiej wypowiedzi zniewalały dusze odbiorców i stawały się źródłem wzruszenia. W przeciwieństwie od retorycznej tradycji Horacy traktował język poetycki jako specjalną postać mowy - a zarazem istotny wyróżnik samej sztuki poetyckiej. W swej apologii pięknej literaturze podkreślił, Iż to właśnie dzięki zawartej w niej mądrości ludzkość wzniosła się na wyższy stopień cywilizacji i kultury. W rozważaniach o charakterze genologicznym Horacy wyodrębnił poezję epicką, elegijną, liryczną, jambiczną, a również komedię, tragedię i dramat satyrowy. W zarysowanej typologii gatunków, dopełnionej wzmiankami na temat ich genezy i przeszłości i przemian i romanizacji greckich wzorców, zastosował jako kryteria: temat (tzn. element tworzenia), wiersz (tzn. środek tworzenia w formie mowy ujętej w ramy ustalonych miar wierszowych), a również funkcje "przypisane" niejako do poszczególnych gatunków i właściwy dla nich język i styl (wysoki, średni albo niski). Najszerzej potraktował wskazówki dla dramatopisarzy, co uwarunkowane zostało podejmowanymi w tamtej epoce próbami odnowienia dramatu rzymskiego. Zajął się problemem wyboru zdarzeń budujących akcję i relacjonowanych na scenie, rolą chóru i funkcjami muzyki teatralnej. Przedstawił postęp i cechy dramatu satyrowego, gatunku pośredniego między tragedią a komedią. Ponadto podkreślał potrzebę technicznej doskonałości w dramacie. Zalecał rodzimym autorom studiowanie "greckich pierwowzorów" nie w celu biernego, niewolniczego naśladownictwa, ale po to, aby wnikając w arkana "lekkiej" sztuki, dostrzegli i docenili ciężar pracy włożonej w wiersze. Sformułował także uwagi na temat naśladownictwa i oryginalności dramatu rzymskiego. Stworzenie Listu do Pizonów, co do pewnego stopnia - począwszy od średniowiecza - zostało zneutralizowane w procesie recepcji dzieła, uwarunkowała ściśle ustalona przypadek literacka, a również konkretny kontekst historyczno-kulturowy. Teoretyczne propozycje Horacego w dużej mierze były rezultatem własnych refleksji autora nad ówczesną poezją rzymską, jego doświadczeń twórczych, a jednocześnie wyrazem rozumienia roli literaturze w epoce augustowskiej. W późniejszych epokach odnosząc się do traktatu waloryzacji podlegał jednak nie historyczny pkt. widzenia, ale ogólny, ponadczasowy wymiar treści samego dzieła i autorytet i uniwersalne przesłania autora uznanego za starożytnego wieszcza i prawodawcę literaturze. List do Pizonów traktowano więc w dużej mierze jako źródło mających niemal dogmatyczny wymiar tez i reguł przydzielonych dla adeptów pióra. Owe wskazania, chętnie przyswajane poprzez pisarzy szczególnie w dobie renesansu, nabrały charakteru obiegowego zbioru zasad twórczych. Do rangi najwyższego wzoru ponownie zostały podniesione w dobie oświecenia. Sztuka poetycka wzbogacona komentarzami z II i III wieku n.e. znana już była w XV stuleciu. Wtedy także ukazała się jej pierwsza edycja w 1475 roku Wpływy traktatu rzymskiego autora są widoczne w średniowiecznych podręcznikach literaturze i wymowy, odrębnych komentarzach, a potem w licznych poetykach XVI-XVIII wieku, między innymi w przydzielonym dla epików dziele M. Vidy Poeticorum libri III (1527), L´Art poétique (1555) teoretyka Plejady, J. Peletiera du Mansa i klasycystycznym dziele N. Boileau-Despraux L´Art poétique (1674). W Polsce fazy recepcji teoretycznoliterackich refleksji Horacego, a w wieku XVIII również Boileau, wyznacza między innymi Pisarz nowy Łukasza Opalińskiego (powstały około 1661), poemat W. Rzewuskiego O sztuce wierszopiskiej (1762) i Sztuka rymotwórcza (1788) F.K. Dmochowskiego. Po raz pierwszy tłumaczenia Listu do Pizonów na j. polski dokonał O. Korytyński (I wyd. 1770, a następne 1795 i 1814), drugi przekład powstał pod koniec XVIII wieku w kręgu dworu Czartoryskich w Puławach, a ostatni poetycki, idealny z dotychczasowych wierszowanych, wyszedł spod pióra J. Czubka (1924). Współczesne wyjaśnienie prozą Listu do Pizonów jest autorstwa T. Sinki (I wyd. 1939; II wyd. 1951). BM BIBLIOGRAFIA: Rzymska krytyka i teoria literatury. Wybór, przyg. S. Stabryła. Wrocław 1983; E. Sarnowska-Temeriusz: Zarys dziejów poetyki. (Od starożytności do końca XVII w.). Warszawa 1985; E. Sarnowska-Temeriusz: Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambatisty Vica. Warszawa 1995; S. Stabryła: Przedmioty teorii genologicznej w "Liście do Pizonów" Horacego. "Meander" 1975, z. 11-12; Trzy poetyki klasyczne. Arystoteles. Horacy. Pseudo-Longinos. Przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył i przyg. T. Sinko. Wrocław 1951; A. Wójcik: Problematyka literacka w twórczości Horacego. Poznań 1978; A. Wójcik: Talent i sztuka. Rzecz o literaturze Horacego. Wrocław 1986
- Co znaczy SŁOWO W POWIE¦CI I SŁOWO W POEZJI MICHAIŁA BACHTIN:
- Porównanie 1895-1975) to rosyjski literaturoznawca, jedna z w najwyższym stopniu wpływowych postaci rosyjskiej edukacji o poezji w XX wieku. Debiutował prawdopodobnie w 1919 roku krótkim artykułem Sztuka i sztuka poetycka horacego co znaczy.
- Krzyżówka SKAZ:
- Dlaczego Zobacz iluzja narracji mówionej sztuka poetycka horacego krzyżówka.
- Co to jest STOPA:
- Jak lepiej Zobacz wiersz polski sztuka poetycka horacego co to jest.
Czym jest SZTUKA POETYCKA HORACEGO znaczenie w Leksykon definicja literatura S .