Definicja TEORIA WPŁYWU HAROLDA BLOOMA

Co znaczy TEORIA WPŁYWU HAROLDA BLOOMA: Jednym ze słów-kluczy pozwalających na wgląd w nieco ezoteryczną, obficie czerpiącą z kabalistów teorię wpływów Harolda Blooma jest "rewizjonizm", gdzie amerykański krytyk dostrzega nie tyleż Leninowską krytykę osłabiania rewolucyjnej siły teorii Karola Marksa, co konieczność określania poetyckich osiągnięć poprzez pisarzy wobec ich prekursorów, od których wpływów poeci starają się jednocześnie uwolnić. Owo uwolnienie bazuje nie tyle na zanegowaniu wpływu prekursora na idącego w jego ślady młodego adepta (ephebe), co na pozytywnym nietrafnym odczytaniu jego dzieła (misreading, misprision) i przetworzeniu go w dzieło nowe, a więc na dokonaniu "rewizji", której celem jest zniwelowanie wpływu prekursora przy równoczesnej absorpcji jego siły i autorytetu. Teoria Blooma jest w gruncie rzeczy teorią kontynuacji poetyckiego ducha i jego inkarnacji u nie wszystkich, niezbyt licznych pisarzy, których ustala on mianem pisarzy "mocnych" (strong poets). Teorię tę Bloom rozwija w czterech opublikowanych w latach siedemdziesiątych, nieomal seryjnie, książkach: The Anxiety of Influence (1973), A Map of Misreading (1975), Kabbalah and Criticism (1975), Poetry and Repression (1975). Mocny pisarz Blooma jest artystą, który został obdarzony mocą ponownych narodzin jako pisarz właśnie. Ponowne narodziny stanowią inkarnację "Poetyckiego Charakteru" (Poetical Character) powstałą w edypalnym konflikcie z prekursorem-ojcem. Konflikt ten może zostać zwycięsko skończony nie tyle śmiercią ojca, co odżyciem ducha prekursora w poecie, który musi mieć siłę i odwagę pokonania obawy przed wpływem, stanowiącej system poetyckiego rozwoju. Pisarz mocny sam pragnie być tym, który oddziaływuje, ale nawet u pisarzy najmocniejszych zawsze pozostaje niepokój tego, Iż zostali uformowani poprzez innych, poczucie opóźnienia (belatedness) wobec autentycznej poetyckości prekursora. Rewizjonizm Blooma jest ruchem wstecznym, spojrzeniem na siebie przez prekursora, który spoglądał na siebie przez innego prekursora, powrotem zmarłego w ostatniej fazie rewizji (Apophrades), gdzie powstaje wrażenie, Iż dzieło prekursora zostało napisane poprzez samego poetę. Owo utożsamienie się z prekursorem stanowi jednocześnie odejście od niego, odebranie mu władzy nad dziełem. W ten sposób wykonywane jest wspólne mocnym poetom marzenie boskości (will-to-divination), pokonanie śmiertelności wbrew "najciemniejszej formule" Freuda, mówiącej, Iż celem życia jest Zgon (por. psychoanaliza). Pisarz mocny potrafi uwierzyć, Iż Zgon jest jedynie niepowodzeniem wyobraźni (failure in imagination). Obawa czy także lęk przed wpływem (anxiety of influence) nie jest lękiem przed słownym podobieństwem dzieła adepta do dzieła prekursora, "poeci nie muszą być podobni do swych ojców", jak powiada Bloom. Lęk ten wynika u mocnych pisarzy z faktu, że dostrzegają oni niemożliwość pełnego autentyzmu i oryginalności literaturze, która demonicznie nawiedza ich skądinąd, przemawia niesłyszalnym głosem umarłych pisarzy, głosem nawołującym do powrotu "poza zasadę przyjemności", który jest "głosem drugiego, głosem daimona", który zawsze przemawia poprzez poetę i "nie może umrzeć, gdyż przeżył już swą Zgon - umarły pisarz przeżywa w żyjącym". Mocni poeci usiłują "dołączyć do tych, co nie umierają, żyjąc w martwych poetach, którzy żyją już w nich" ("to join the undying aby living in the dead poets who are already alive in them"). Teoria Blooma jest w pewnym sensie teorią nawiedzenia poprzez demony nielicznej ekipy, czy także stowarzyszenia, umarłych pisarzy, do którego żywi dołączają za życia, nie mając przy tym (co właściwe jest chyba z naturą nawiedzania) żadnego wyboru. Poeci Blooma są dziećmi swych demonów i nie wybierają sobie swych prekursorów, ale sami są ich wybrańcami i niejako nosicielami ich dzieł, które przetwarzają na swoje i w tenże sposób "przepisują" swych ojców, jednocześnie przyłączając się do ich grona. Z tego względu dla Blooma nie istnieją wiersze autonomiczne. Każdy wiersz jest "interwierszem", odpowiedzią na "inny wiersz, tak jak pisarz jest odpowiedzią poecie, czy osoba swemu rodzicowi" ("a person to his parent"). By żyć, głosi Bloom, pisarz musi przeinterpretować ("misinterpret") ojca przez ważki akt "przebłędu" ("misprision"), który jest ojca "prze-pisaniem" ("re-writing of the father"). Eksperymenty Doktora Frankensteina wykazały już w XIX wieku, czym mogą stać się stwory zrodzone poprzez mężczyzn bez kobiet. Teoria Blooma zdaje się być próbą zachowania czystości siły ducha literaturze przekazywanego sobie z pokolenia na pokolenie poprzez mężczyzn. Stowarzyszenie mocnych pisarzy Blooma, niezbyt liczne, złożona jest w pierwszej kolejności z Wallace´a Stevensa i Thomasa Hardy´ego wspólnie z prekursorskim duchem Shelleya i duchem prekursora angielskiego Romantyka, który nawiedził wstrzemięźliwe ciało Johna Miltona. Może jeszcze Yeats i Lawrence, aczkolwiek ci, aczkolwiek ogromni, są dla Blooma niewystarczająco wytrzymali w utrzymywaniu swej mocy ("may fail of continuous strenght"). Ojcowskie demony literaturze wcielają się u amerykańskiego krytyka jedynie w kolejnych, przemienionych, czy także przebłądzonych, ojców żyjących nieskończonym życiem w swym niezbyt jawnym i jasnym stowarzyszeniu. Pisarz mocny żyje życiem podwójnym, życiem "poety-w-poecie" ("poet-in-a-poet") i życiem "osoby-w-poecie" ("person-in-a-poet"), z których tylko to ostatnie jest życiem, powiedzmy, biologicznym. Pisarz-w-poecie, z niezbyt jasnych powodów, nie może u Blooma nikogo poślubić ("cannot marry"), nawet jeżeli osoba-w-poecie ma żonę i dzieci. Nawet w razie, gdyby osoba-w-poecie była kobietą, rzecz raczej u Blooma niespotykana, to tak czy owak pisarz-w-poecie pozostałby synem prekursora-ojca i ojcem kolejnych pokoleń mocnych pisarzy. Owo przekonanie co do męskości sztuki poetyckiej nie jest oczywiście niczym nowym i, prawdopodobnie bez specjalnego przekonania do teorii Harolda Blooma, dał mu słowo np. Henryk Markiewicz, stwierdzając, że do Wisławy Szymborskiej bardziej przystaje miano poety niż poetki. TR BIBLIOGRAFIA: H. Bloom: Lęk przed wpływem. Przeł. Wojciech Kalaga. [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Red. H. Markiewicz. Kraków 1996; H. Bloom: Na mapie błądzenia. Przeł. W. Kalaga. [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Red. H. Markiewicz. Kraków 1992