groteska co to jest
Definicja GROTESKA. Co oznacza jednakże zadomowiony w piśmiennictwie XX wieku, należy do ustaleń.

Czy przydatne?

Definicja GROTESKA

Co znaczy GROTESKA: Termin groteska, jednakże zadomowiony w piśmiennictwie XX wieku, należy do ustaleń wieloznacznych. Bywa stosowany jako: - kategoria estetyczna (jej realizacje dotyczą utworów plastycznych, muzycznych, literackich, teatralnych i filmowych, a ich "groteskowość" znajduje wykładnik we wzajemnym przenikaniu się i uobecnieniu fantastyki, karykatury, burleski, satyry i tym podobne); - nazwa gatunkowa; - wskazanie właściwości stylistycznych utworu, (użytkowana bywa w funkcji jego kwantyfikatora semantycznego); - i jako ustalenie nurtu w sztuce. Termin "groteska" pojawia się dopiero na przełomie XV i XVI wieku we Włoszech. Etymologia słowa "groteska" pochodzi od grotta (z włoskiego - podziemie, grota, jaskinia); nazwano tak malarstwo ornamentacyjne odkryte w trakcie wykopalisk na ścianach podziemi Złotego Domu Nerona w Rzymie. To malarstwo z I wieku n.e., mające źródła w Azji Mniejszej, charakteryzowało się połączeniem motywów roślinnych, ludzkich i zwierzęcych, i stało się obiektem naśladowania i upowszechnienia nazwy oznaczającej od tego momentu mieszanie wszelkich form heterogenicznych dających sukces dziwaczności, absurdu, fantazji. W rozmaitych formach i postaciach groteska jest właściwie obecna we wszystkich okresach literackich, w szczególności w poezji epok podważających konwencje klasycystyczne i kanony estetyczne oparte na regułach realizmu i weryzmu. Dlatego częściej dostrzega się formy groteskowe w średniowieczu, baroku, romantyzmie, modernizmie aniżeli w pozostałych epokach. Dzieje terminu groteska wykazują zadziwiającą zmienność treści i zakresu znaczeniowego w poszczególnych epokach, trudno więc ustalić pełną definicję groteski z uwagi na jej zróżnicowaną materię. W obrębie literatury najczęstszym terenem jej funkcjonowania pozostaje epika i dramat, jednakże w poezji XX wieku groteska uobecnia się we wszystkich rodzajach literackich. Jej ekspansja w jakiejś mierze wzmaga zainteresowanie zjawiskiem również teoretyków literaturoznawców. W najwyższym stopniu znaczne nazwiska to: W. Kayser, L.B. Jennings, A. Clayborough, J.W. Mann. Próba ujęcia groteski poprzez Kaysera w Das Groteske. Seine Gestaltung in Malerei und Dichtung (1957) - w szczególności jego egzemplifikacje z zakresu groteski romantycznej i ekspresjonistycznej - najtrafniej definiuje jej współczesny aspekt. "Groteskowość to świat, który został wyobcowany" - zdaniem badacza taki świat wykreowany w sztuce budzi zdziwienie i zarazem lęk na skutek jego zdeformowania. Gdy w przestrzeń realistyczną wkracza nagle fantastyka, kreując groteskową wizję świata, to przestaje ona rządzić się prawami rozumu. Kayser twierdzi, Iż "upostaciowania groteski są grą z absurdem", a artysta dokonuje ich z potrzeby przezwyciężenia tego, co zagraża i niepokoi w realnym, współczesnym świecie. Za najstarsze formy groteskowej twórczości uznać można człekozwierzęce stwory, których siedliskiem jest mitologia i literatura grecka, a również komedie Arystofanesa, gdzie chór stanowią ptaki, żaby, kozy i gryfy. W sztuce i poezji średniowiecza podobne formy ustala się mianem groteski gotyckiej. Postacie chimer, potworów, maszkar w gotyckich katedrach całej Europy uosabiają zło i ostrzegają człowieka, budząc w nim strach i odrazę. Podobne stwory hybrydalne i ożywające elementy dostrzegamy w Ogrodzie rozkoszy ziemskich i innych obrazach H. Boscha. Groźne i komiczne zarazem portrety diabła i Zgonu (na przykład w znanej Rozmowie Mistrza ze ¦miercią, czy Kuszeniu św. Antoniego Grünewalda) to motywy literatury średniowiecznej (dance macabre), gdzie groteska wyraźnie się ujawnia. W czasach odrodzenia groteska (czy "groteskowość") była dostrzegana raczej jako cecha sztuk plastycznych, jednakże znalazła już swe miejsce w poezji, czego najwspanialszym odpowiednikiem jest dzieło F. Rabelais´go Gargantua i Pantagruel. Kategoria groteski została w tym dziele użyta w funkcji waloryzującej; treści abstrakcyjne, zachowawcze, ascetyczne zostały wyśmiane i zwulgaryzowane (do której to degradacji przyczyniła się znacząco właśnie groteska i parodia), a wszystko, co cielesne, rzeczywiste, biologiczne i materialne w tym komicznym geście zaprzeczenia uzyskało wartość nadrzędną. Oświeceniowy klasycyzm odpowiednio z regułami racjonalnej filozofii i motywacji nie mógł zaakceptować w pełni groteskowej estetyki. Twórczość literacka tego okresu ujawnia jednak szereg jej form, jednakże powszechnie uznana została za przejaw "złego smaku" i przeciwieństwo "barbarzyństwa" w sztuce. Bujny postęp satyry i popularność karykatury w XVIII wieku wyznaczyły również miejsce różnym formom groteskowości. W najwyższym stopniu znany przykład to Podróże Guliwera J. Swiffta, lecz również różnorodne formy komiczne: maskarady, opery, farsy. Twórczość groteskowa w dobie romantyzmu była akceptowana i doceniona; pozostaje to w zgodzie z romantyczną estetyką swobody twórczej wyobraźni (zasadą mieszania form) i pełnym energii stosunkiem do rzeczywistości. Romantyczny obraz świata zawierał sporo kontrastowych jakości estetycznych, jak wyolbrzymienie, przejaskrawienie, dysonans. Przykłady zacierania granic pomiędzy tym, co racjonalne a zmysłowe, realistyczne i fantastyczne, piękne i nieładne bez trudu dostrzec można w poezji romantycznej. Wymienić należy w najwyższym stopniu reprezentatywne utwory: E.T.A. Hoffmana Obrazki fantastyczne w stylu Callota, Wybór narzeczonej, Nocne opowieści, Piastun, E.A. Poego Groteski i arabeski i inne jego utwory, jak Pogawędka z mumią, Władca Mór, a pośród polskich artystów Juliusza Słowackiego Balladynę (Goplana i Grabiec), Poema Piasta Dantyszka..., fragmenty Dziadów (Sen Senatora) Mickiewicza; sporo przedmiotów z pogranicza groteski zawierają na przykład powieści L. Sztyrmera. Specjalne miejsce zajmuje groteska w twórczości A. Fredry. W komediach: Gwałtu, co się dzieje!, Nowy Don Kichot, Pan Jowialski, Pierwsza lepsza i wielu innych wchodzi ona we współdziałanie z parodią, ironią i farsą, by w takich złożonych kategoriach dać szansę efektywnych sposobów artystycznej kreacji "świata na opak". Trudno poszukiwać w romantyzmie definicji definicje groteski, czy groteskowości, lecz ustalono repertuar cech zjawiska. O antytetyczności i fantastyczności groteski pisze w rozprawach o twórczości literackiej F. Schlegel (Rozmowa o literaturze - 1800), również W. Hugo w przedmowie do dramatu Cromwell postawił tezę, Iż "błazeństwo" i "komizm" są elementami groteski, które powinien zawierać każdy utwór literacki odzwierciedlający realną rzeczywistość. Deformacja i sztuczność - te cechy groteskowej twórczości nie mogły zapewnić jej akceptacji w momencie realizmu drugiej połowy XIX wieku. Była ona tu traktowana jako rodzaj karykatury, parodii - niskiej odmiany komizmu. W Encyklopedii powszechnej Orgelbranda (1862) w tomie X znajduje się już hasło "groteska". Wielu satyryków z kręgów galicyjskich (J. Lam, W. Zagórski) stosowało przedmioty groteskowe w satyrze politycznej wymierzonej w mechanizm socjalny, ekonomiczny i w ogóle przeciw epoce, światu gdzie nie sposób żyć (układy, korupcja, terror). Znaczącą frekwencję groteski w poezji polskiej zauważyć łatwo w epoce modernizmu, a fakt ten zapowiada jej ekspansję w kolejnych dziesięcioleciach XX wieku. Niekorzystny relacja do nadmiernego liryzmu modernistycznego i demaskatorskie czyny wobec socjalnej obyczajowości i konwencji estetycznych ujawnia twórczość drugiej generacji Młodej Polski. Uznała ona groteskę za atrakcyjną formę wyrazu ekspresji. Wymienić należy w najwyższym stopniu znaczne przykłady artystów i ich dzieł: R. Jaworski, Historie maniaków (1910), S.I. Witkiewicz 622 upadki Bunga, a więc Demoniczna kobieta (1910). W polskiej poezji i sztuce epoki modernizmu groteska ujawnia ofensywność za sprawą estetyki dążącej do synkretyzmu zjawisk. W najwyższym stopniu konstytutywnymi motywami groteski w sztuce w dobie secesji są: szaleństwo, metamorfozy, maskarady, karykatura, fantastyka i absurd. Dwa ostatnie łatwo dostrzec w twórczości J. Lemańskiego Bajki (1902), Groteski (1910), karykaturę i parodię w satyryczno-pamfletowej twórczości A. Nowaczyńskiego. Poczynając od dwudziestolecia międzywojennego aż do końca wieku XX groteska stanowi składnik nurtu, który uobecnia się w twórczości wielu pisarzy jako środek literackiej ekspresji bądź słowo postawy światopoglądowej. W najwyższym stopniu reprezentatywne są dwa nazwiska: S.I. Witkiewicza (Pożegnanie jesieni, Nienasycenie) i W. Gombrowicza (Trans-Atlantyk, Pornografia, Kosmos, w dramatach ¦Albo, Operetka). Jednak, jednakże sporadycznie, wielu artystów wykorzystuje tę kategorię w działaniach artystycznych mających na celu zastosowanie deformacji, wyolbrzymienia, karykatury w kreacji świata przedstawionego lub w osiągnięciu atmosfery emocjonalnej poprzez łączenie humoru i powagi, tragizmu i komizmu albo pomieszanie stylów wzniosłego i trywialnego. W polskiej poezji XX wieku groteska dominuje w twórczości pisarzy należących do kierunków awangardowych i poszukujących nowych sposobów opisu rzeczywistości - nurtów kreacjonistycznych. Jednak sukces prześmiewczy, wyrażenie relacji artysty do stwarzanego świata już mu nie wystarcza, gdyż pragnie on ujawnić jego chaos, absurd, fantomiczność, w czym efektywnie pomaga mu groteska, ujawniając swój nowy współczesny aspekt. Należy tu wskazać na twórczość: B. Schulza (Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod Klepsydrą), B. Jasieńskiego (Bal manekinów), dramaty S.I. Witkiewicza i W. Gombrowicza. Również literatura futurystów i awangardystów: A. Ważyka, A. Sterna, S. Młodożeńca, ma groteskowy charakter. Dostrzec go można w balladach B. Leśmiana, w pierwszej kolejności zaś w poematach K.I. Gałczyńskiego Koniec świata, Bal u Salomona i J. Tuwima Bal w Operze. W poezji doby socrealizmu groteska ustępuje pola; odzyskuje znaczenie dopiero po przełomie październikowy, a odpowiednikiem jest twórczość S. Mrożka (opowiadania i dramaty), T. Różewicza (poematy i dramaty) i M. Białoszewskiego (Teatr Osobny, również poszczególne wiersze). Najnowsze prace teoretyczne i analityczne dotyczące groteski nie łączą już jej ściśle z formami mitologicznymi czy fantastyką, raczej z absurdem, parodią, dowcipem językowym ( kalamburem). Tak rozumianą, dostrzega się ją nie tylko w utworach S. Becketta, E. Ionesco, lecz również w twórczości na przykład M. Bułhakowa, F. Kafki, J. Joyce´a, S. Lema, gdzie bohaterzy są wyalienowani, pozbawieni psychicznej autonomii, podporządkowani kompletnie sytuacji dramatycznej, fabule. Aktualnie groteska czy "groteskowość" dotyka wielu aspektów literatury i sztuki, i pomimo tego, Iż wchodzi regularnie w stosunki z parodią, satyrą, absurdem, ironią, jest kategorią bardziej autonomiczną artystycznie może dlatego, Iż wykracza poza płaszczyznę uwarunkowań stylistycznych, zyskując aspekt funkcjonalności. Por. komizm. ZM BIBLIOGRAFIA: A. Bereza: Parodia wobec struktury groteski. [w:] Styl i kompozycja. Red. J. Trzynadlowski, 1965; M. Bachtin: Twórczość Franciszka Rabelais´go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu. Przyg. S. Balbus, 1975; E. Balcerzak: ¦wiat groteski. [w:] Stanisław Lem. Warszawa 1973; J. Błoński: "Tango" i dramaturgia modeli. "Dialog" 1980, nr 7; W. Bolecki: Groteska. [w:] Leksykon literatury polskiej XX wieku; A. Clayborough: Z problemów teorii groteski. Przeł: P. Marciszuk, J. Bujek, W. Kruszka, "Przegląd Humanistyczny" 1981, 1-2, 3; S. Frybes: W krainie groteski. Problemy satyry galicyjskiej drugiej połowy XIX w. Wrocław 1979; S. Gębala: Groteska a realizm. Wrocław 1969; T. Gryglewicz: Groteska w sztuce polskiej XX wieku. Kraków 1984; W. Kayser: Próba ustalenia istoty groteskowości. Przeł. R. Handke, "Pamiętnik Literacki" 1979, z. 4; K. Kłosiński: "Groteska" w świadomości artystycznej schyłku Młodej Polski. "Ruch Literacki" 1985, nr 3; R. Nycz: Czyn śmiechu. "Pamiętnik Literacki" 1977, z. 3; L. Sokół: O pojęciu groteski. "Przegląd Humanistyczny" 1971, nr 2-3
Co znaczy GENOTEKST:
Porównanie Zobacz krytyka feministyczna groteska co znaczy.
Krzyżówka GRADACJA:
Dlaczego składników wypowiedzi w porządku narastania albo słabnięcia jakości cechy albo przedmiotu, które przez stopniowanie potęgują natężenie ekspresji. Gradacja jest rodzajem rozliczenia, które regularnie groteska krzyżówka.
Co to jest GRAFFITI:
Jak lepiej zaczęły się pojawiać, od kiedy były mury, ktoś i coś do pisania (malowania, bazgrania) - tak można aby z pewną dozą przesady powiedzieć. Można aby nawet powiedzieć więcej - start sztuk plastycznych groteska co to jest.

Czym jest GROTESKA znaczenie w Leksykon definicja literatura G .

  • Dodano:
  • Autor: