Definicja INTERPRETACJA DZIEŁA LITERACKIEGO

Co znaczy INTERPRETACJA DZIEŁA LITERACKIEGO: Procedura badawcza, której celem jest tłumaczenie (wskazanie) sensu albo także swoistości danego dzieła. Można rzec, Iż to jest typ uważnej lektury (R. Ingarden mówi o postawie badawczej w poznawaniu dzieła), gdzie dzieło - element przeżycia i oddziaływania i nośnik informacji staje się obiektem badania. Trzeba jednak dodać, Iż hipoteza interpretacyjna rodzi się w bezpośredniej lekturze dzieła, a czynności badawcze, gdzie istotnym elementem jest badanie dzieła, hipotezę tę weryfikują i potwierdzają bądź modyfikują. U podstaw interpretacji leży przekonanie, Iż dzieło nie jest faktem jasnym i oczywistym, i to, Iż jego - szeroko rozumiane - znaczenie ukrywa się za danymi nam bezpośrednio elementami dzieła. Zadaniem interpretatora jest znaczenie to uchwycić, odsłonić i wydobyć na jaw. Klasyczna sztuka interpretacji zakłada, że rekonstrukcja znaczenia dokonuje się jako wyjaśnianie tego, co w dziele uobecnione. W nowszych jej wersjach, w szczególności kiedy dzieło jest rozumiane jako struktura semantyczna, utwór bywa rozumiany jako "struktura pusta", jako symbol złożony jedynie z pola wyrażenia, a plan treści tego znaku (znaczenie dzieła) jest narzucany - za przyzwoleniem planu wyrażenia - utworowi poprzez badacza. Interpretacji podlega przeważnie dzieło jako fakt całościowy. Rekonstrukcja znaczenia dzieła znaczy w tym przypadku lub rekonstrukcję sensu (wymowy, idei) dzieła i to jest wówczas interpretacja semantyczna, lub rekonstrukcję naczelnej zasady artystycznej (dominanty), która stanowi o swoistości, oryginalności i niepowtarzalności dzieła. Efekty takie można osiągnąć, analizując strukturę dzieła jako mechanizm przedmiotów bezpośrednio nam danych i układ, gdzie konkretny obiekt współtworzy całość, decydując o jej charakterze, a całość potwierdza funkcję i celowościowość użycia danego elementu. Stosujemy wówczas procedurę koła hermeneutycznego, a ten typ interpretacji można określić nazwą interpretacji immanentnej. Rekonstrukcja znaczenia może dokonywać się także przez odniesienie przedmiotów dzieła (i całości) do porządków zewnętrznych (układów odniesienia) stanowiących kontekst wyjaśniający. Może to być na przykład mechanizm filozoficzny. Ważnym układem odniesienia staje się oczywiście porządek literacki (na przykład konwencje gatunkowe). Wyjaśnianie znaczenia dzieła w kontekście tradycji literackiej i poprzez usytuowanie w procesie historycznym literatury można nazwać interpretacją historycznoliteracką. Zabiegom interpretacyjnym mogą podlegać także przedmioty tworzące dzieło (motyw, postać, czas i przestrzeń), a również całości większe. We współczesnym literaturoznawstwie istnieją rozliczne szkoły interpretacji związane z wieloma metodologiami i kierunkami badawczymi. Różnią się one w pierwszej kolejności metodą rozumienia dzieła (teorią dzieła literackiego), co wyznacza region przedmiotu interpretacji, i rozumieniem kontekstu wyjaśniającego (układu odniesienia). Procedurą poprzedzającą interpretację jest badanie dzieła. Można ją zdefiniować jako postępowanie badawcze, którego celem staje się określenie, w jaki sposób jest zbudowane konkretne dzieło i z jakich złożona jest przedmiotów. Procedurę analityczną wyznacza przyjęta poprzez badacza teoria dzieła literackiego. Badanie, rekonstruując przedmioty dzieła bezpośrednio nam dane, z jednej strony daje wgląd w strukturę dzieła, z drugiej - dostarcza argumentów (i przykładów), które potwierdzają słuszność bądź niesłuszność przyjętej hipotezy interpretacyjnej. Interpretacji dzieła literackiego towarzyszy zwykle wartościowanie. To jest - najogólniej ujmując - sąd stwierdzający obecność w dziele takich wartości, które sytuują dane dzieło w kontekście dzieł tej samej kategorii. W interpretacji wartościowanie ujawnia się bezpośrednio, werbalnie, jako ocena dzieła, albo pośrednio, na przykład przez wybór. Wartościowanie może mieć charakter subiektywnego sądu związanego z przyjętymi i akceptowanymi miernikami oceny dzieł poprzez badacza, lub charakter obiektywny, jako usytuowanie dzieła w pewnym zobiektywizowanym porządku wartości. Ważna w drugim przypadku jest wartość dzieła jako elementu porządku historycznoliterackiego, a więc to, co wnosi ono przez własną innowacyjność i oryginalność do literatury. Por. hermeneutyka, Nowa Krytyka, Ruch konwencji A. i I. Opackich. RC BIBLIOGRAFIA: U. Eco: Interpretacja i nadinterpretacja. Kraków 1996; E.D. Hirsch: Rozumienie, interpretacja i krytyka. [w:] Symbol, styl, konwencja. Red. M. Głowiński. Warszawa 1977; H. Markiewicz: Interpretacja semantyczna dzieł literackich. [w:] Wymiary dzieła literackiego. Kraków 1984; P. Ricoeur: Teoria interpretacji: dyskurs i nadwyżka znaczenia. [w:] Język, tekst, interpretacja. Warszawa 1989; S. Sawicki: Uwagi o analizie utworu literackiego. [w:] Poetyka. Interpretacja. Sacrum. Warszawa 1981; J. Sławiński: Badanie, interpretacja i wartościowanie dzieła literackiego. [w:] Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa. Red. H. Markiewicz, J. Sławiński. Kraków 1976; J. Sławiński: O problemach "sztuki interpretacji". [w:] Prace wybrane. T. 2. Dzieło, język, tradycja. Kraków 1998. E. Staiger: Sztuka interpretacji. [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. T. 1. Przyg. H. Markiewicz. Kraków 1976