Definicja LITERATURA - FILM, RADIO, TELEWIZJA

Co znaczy LITERATURA - FILM, RADIO, TELEWIZJA: Pomimo sceptycznego początkowo traktowania wynalazku "ożywionej fotografii", jako sztuczki technicznej, która miała uatrakcyjniać niezbyt wyrafinowane widowiska, w miarę błyskawicznie dostrzeżono nowe możliwości przekazu artystycznego, jakie stwarza video. W miarę błyskawicznie zaczęto także rozpoznawać video, jako odrębną dziedzinę sztuki, jednakże sprawa pokrewieństwa, w szczególności w razie związków z poezją, do dzisiaj potrafi stać się pretekstem nieraz burzliwych polemik. W znacznym stopniu dotyczy to zagadnienia filmu pojmowanego jako adaptacja powstałego przedtem dzieła literackiego, kiedy za kluczowe kryterium poprawności przyjmuje się wierność wobec literackiego wzorca. Zastrzeżenia takie dotyczyły zarówno kwestii "podziału autorstwa", szczególnie wówczas, kiedy rola tworzącego czy współtworzącego scenariusz pisarza przyjmowała podrzędny status wobec autora filmu, którym zawsze pozostaje reżyser, jak i różnicy między realizacją obrazu a utrwalonym (reprodukowanym) w świadomości publiczności literackiej wyobrażeniem na temat dzieła. Byłoby banałem twierdzić, że różnice te wynikają z konieczności dokonania transkrypcji tekstu na język filmu. W istocie mamy gdyż do czynienia z dwoma kompletnie odrębnymi dziełami, posługującymi się swoistymi dla siebie środkami wyrazu artystycznego. Chociaż pomimo wszelkich różnic zarówno tekst literacki, a zwłaszcza proza narracyjna, jak i video opowiadają pewną historię, gdzie biorą udział konkretne postaci. Przeważnie właśnie fabuła i bohaterzy łączyli dzieło literackie i dzieło filmowe w potocznym odbiorze i wokół tych przedmiotów skupiała się uwaga tak czytelników i widzów, jak i krytyków. Z kolei pierwsi ogromni artysty kina zdradzali, że przy konstruowaniu swych dzieł wykorzystywali techniki istniejące w poezji. Na przykład S. Eisenstein, artysta filmów Pancernik Potiomkin i Iwan Groźny uchodzących za kamienie milowe w rozwoju kina światowego, poszukiwał inspiracji w wierszach A. Puszkina, D. W. Griffith (Narodziny Narodu, Nietolerancja), starał się naśladować rytm prozy Dickensa. W kinie u samych jego początków powstały odrębne nurty zainspirowane funkcjonującymi równolegle prądami literackimi, takie jak niemiecki ekspresjonizm (R. Wiese Przychodnia dra Caligari, F. Murnau Nosferatu) czy francuski surrealizm (L. Bun~uel Pies andaluzyjski, Złoty wiek). Także techniki typowo filmowe znajdują własne miejsce w poezji i mają wpływ na budowę narracji, na przykład szybka zmiana planów, swobodne zestawianie luźnych epizodów na wzór filmowego montażu, gwałtowne skróty i zmiany czasu. O ile video traktuje literaturę bardzo regularnie jako źródło fabuł gotowych do "przerobienia" na scenariusze, o tyle związki literatury z radiem są znacząco bardziej złożone i bogate. W pierwszej kolejności od samych swoich początków zajmowało się ono propagowaniem i udostępnianiem tak zwany dóbr kultury słuchaczom przez wywiady z poetami, recenzje książek czy tworzenie słuchowisk regularnie będących zwyczajnie fonicznymi adaptacjami tekstów literackich. Na antenie radiowej pojawiają się także co pewien czas "powieści w odcinkach" czytane regularnie poprzez znakomitych aktorów, co przypomina drukowane w XIX-wiecznej prasie powieści największych polskich artystów epoki pozytywizmu. Radio zaadaptowało także w sposób wyjątkowo efektywny publicystyczne formy literackie, takie jak reportaż, felieton czy, z oczywistych względów, wywiad. W okolicy tych form sytuują się audycje przeznaczone wszelkiego rodzaju nowościom wydawniczym będące regularnie dyskusjami z krytykami literackimi i samymi artystami. Związki łączące w najwyższym stopniu aktualnie popularne i wpływowe medium przekazu, jakim jest telewizja, z poezją są znacząco luźniejsze i trudniejsze do ustalenia niż ma to miejsce w razie radia. Oczywiście to jest miejsce, gdzie pojawiają się, podobnie jak w kinie, filmy będące adaptacjami dzieł literackich, chociaż to jest związek mocno zapośredniczony i czasami jedynym jego efektem jest przyrost pośród widzów zainteresowania literackim pierwowzorem. Gatunkiem telewizyjnym w najwyższym stopniu związanym z tekstem literackim jest teatr TV, który szczególnie w Polsce cieszy się sporym uznaniem krytyki i publiczności. Zupełnie oryginalnym z kolei wpływem literatury na telewizję są wszelkiego rodzaju seriale, czy wręcz amerykańskie opery mydlane (z angielskiego: soap opera), które w swojej konstrukcji i sposobach narracji naśladują rzadko współcześnie pojawiające się gatunki powieściowe, takie jak saga rodzinna, powieść-rzeka czy powieści historyczno-biograficzne. Odrębną dziedzinę stanowią, podobnie jak w radiu, wszelakie programy przeznaczone szeroko pojętej kulturze, w tym poezji, wywiady z poetami, filmy dokumentalne przeznaczone twórcom, czy wreszcie prezentacje i omówienia nowości wydawniczych. AT