Definicja MIT W LITERATURZE

Co znaczy MIT W LITERATURZE: Przyjmuje się, Iż poezja jest głęboko związana z mitem, powinowactwo to sięga starożytności, kiedy mit dał start poezji. Mitologia uważana jest za wzorzec literatur. Poezja europejska sięga przeważnie do mitu śródziemnomorskiego i judeochrześcijańskiego, jednak nadal żywotny pozostaje mit słowiański i celtycki. Funkcjonowanie mitu w poezji odbywać się może dzięki: reinterpretacji (przywołania motywu mitologicznego, któremu towarzyszy zmiana znaczenia), prefiguracji (podjęcia poprzez utwór współczesny motywu mitycznego, nie mniej jednak czytelne podobieństwo występuje w losach bohatera, w organizacji przedstawionej rzeczywistości), inkrustacji (ornamentyki złożonej ze środków stylistycznych: metafory, porównania, aluzji, tworzących zewnętrzną płaszczyznę utworu), rewokacji (przywołania motywu mitologicznego bez zmiany znaczenia). Ponadto uważane jest, Iż pewne wydarzenia i postaci ważne dla danej społeczności mogą ulec procesowi mityzacji przez powtarzanie. W poezji polskiej mamy do czynienia z mitem J. Piłsudskiego, Napoleona, A. Mickiewicza; także pewne przestrzenie szczególnie eksploatowane poprzez literaturę mogą urastać do roli mitu, przez nagromadzenie wokół nich znaczeń naddanych, na przykład mit Wenecji, Rzymu, Lwowa. Podobnie kategoria czasu może ulec mityzacji (mit dzieciństwa, mit młodości). Sami czytelnicy tworzą zaś mit literatury i twórcy przez nagromadzenie stereotypowych wyobrażeń o ich funkcji w życiu społeczeństwa i narodu. Mit może również funkcjonować w poezji przez czytelne, wielokrotne powtarzanie pewnych motywów, układów fabuły u jednego artysty albo ekipy artystów i przez typowy dla mitu porządek zdarzeń oparty na zasadzie binarnej. Poszczególne epoki literackie doby nowożytnej mają odmienny relacja do mitu. Poezja oświecenia fascynuje się raczej mitem śródziemnomorskim i mitologią orientalną, nie mniej jednak mit jest dlań zmyśleniem, samo przywołanie motywów mitologicznych ma służyć podkreśleniu erudycyjności autora i pełnić funkcję ornamentacyjną w utworze. Romantyzm z kolei szuka w micie prawdy, jądra bytu. Mit służy jako środek przekazywania prawdy objawionej, ma charakter uniwersalny i pełni funkcję wzoru myślenia, pozwalającego na poznanie rzeczywistości (na przykład mit w koncepcji J.G. Herdera). Mit ma jednoczyć w sobie filozofię, poezję i religię. Istotną rolę pełnią także mitologie narodowe. Pozytywizm nie fascynuje się mitem, odrzuca go w sposób programowy. Poezja posługuje się nim tylko w celu inkrustacji albo wykorzystuje go do zbudowania figury, jaką jest paralela. Zmianę przynosi epoka modernizmu, która nie tylko przywołuje stare mity, lecz raczej pod wpływem nowej filozofii (H. Bergson, F. Nietzsche) tworzy swoje mity socjopolityczne. Dwudziestolecie międzywojenne przynosi ze sobą mity historiozoficzne (mit rewolucji, mit sztuki - pracy i tak dalej). Ten trend jest kontynuowany w dobie wojny i okupacji, nie mniej jednak regularnie przywołuje się mity kolektywne, odwołujące się do mitologii śródziemnomorskiej i judeochrześcijańskiej, co było powiązane z modlitewnym tonem utworów. Współczesność, dzięki zainteresowaniu problematyką mitu poprzez naukę, prowadzi nie tylko do przywoływania mitów już istniejących, lecz i do tworzenia nowych (twórczość Z. Herberta, E. Brylla, M. Białoszewskiego). AA BIBLIOGRAFIA: E. Kuźma: Kategoria mitu w badaniach literackich. "Pamiętnik Literacki" 1986, z. 4; H. Markiewicz: Poezja a mity. "Twórczość" 1987, nr 10; R. Matuszewski: Doświadczenia i mity. Warszawa 1964; S. Stabryła: Hellada i Roma w Polsce Ludowej. Kraków 1983; S. Stabryła: Hellada i Roma. Recepcja antyku w poezji polskiej w latach 1976-1990. Kraków 1996