Definicja NARODZINY TRAGEDII ALBO GRECY I PESYMIZM FRYDERYKA

Co znaczy NARODZINY TRAGEDII ALBO GRECY I PESYMIZM FRYDERYKA: Fryderyk Nietzsche (1844-1900) to jeden z głownych filozofów niemieckich XIX wieku. Niedoceniony za życia, zmarł obłąkany, jego dzieła wywarły ogromny wpływ na filozofię i naukę o poezji w drugiej połowie XX wieku. Był uczniem A. Schopenhauera, którego robota ¦wiat jako wola i wyobrażenie wywarła na niego wielki wpływ. W 1869 roku dostał katedrę filologii klasycznej na uniwersytecie w Bazylei, gdzie spotkał sławnego historyka J. Burckhardta (autora Kultury Odrodzenia we Włoszech), dzięki któremu poznał historię i kulturę antyku. Zapewne pod wpływem tej znajomości i przyjaźni z kompozytorem R. Wagnerem napisał - opublikowaną w 1872 roku - pracę Narodziny tragedii lub Grecy i pesymizm. Pośród innych głownych dzieł Nietzschego należy wymienić: Ludzkie, arcyludzkie (1878), Jutrzenkę (1881), Wiedzę radosną (1882), Tako rzecze Zaratustra (1883-1884), Poza dobrem i złem (1886) i Z genealogii moralności (1887). Jego prace wywarły ogromny wpływ na literaturę i refleksję krytycznoliteracką w momencie Młodej Polski, były wtedy wyjaśnione poprzez L. Staffa, W. Berenta i S. Wyrzykowskiego. W Narodzinach tragedii zawarł Nietzsche podstawę swego relatywizmu - podziw i kult dla przeszłości. Przejmował od Schopenhauera pogląd, Iż sztuka i muzyka są tylko iluzją, podzielał także jego pesymizm. Badanie wartości kultury greckiego antyku doprowadziła go do straty wiary w wartość kultury współczesnej, a w muzyce Wagnera pozwoliła dostrzec przejawy dekadencji współczesnego społeczeństwa. Grecja była dla niego nie tylko synonimem wielkości i szlachetności, lecz także głębokiego rozdarcia. Jego źródłem było współistnienie dwóch przeciwstawnych porządków - zasady apollińskiej i dionizyjskiej. Pierwsza z nich jest zasadą porządku i piękna, druga - zniszczenia i twórczego działania. Obydwie stanowią źródła kultury europejskiej i równocześnie stanowią fundamentalną regułę napędzającą postęp kultury. Z połączenia tych dwóch pierwiastków zrodziła się tragedia grecka. Porównanie dziedzictwa greckiej kultury z kulturą współczesną (raczej z twórczością Wagnera) prowadzi Nietzschego do relatywizmu i gruntownej krytyki współczesności - "czasy, w jakie zostaliśmy wyrzuceni, są okresem wielkiego wewnętrznego rozdarcia, właściwością tych czasów jest wątpliwość, nic gdyż nie opiera się na pewnej podstawie, silnej wierze w siebie". Narodziny tragedii opisują apollińskie i dionizyjskie etapy jako "ciągle następujące po sobie narodziny", są więc robotą zawierającą genetyczną koncepcję historii. Jednak, gdy omawiana jest w nich forma artystyczna, okazuje się, Iż trzy modele - reprezentowane poprzez Dionizosa, Apolla i Sokratesa są w każdym momencie historii jednocześnie obecne i - dodatkowo - niemożliwe jest wspominanie o którymkolwiek z nich, abstrahując od innych. Dionizyjskie momenty dziejów (we współczesności ich ucieleśnieniem jest opera Wagnera) zawsze występują w opozycji przeciwko tyranii, utożsamianej z Apollem, albo są wynikiem zaniechania roszczeń do wiedzy, wiązanych z Sokratesem. W dialektyce Apollo - Dionizos jedynym źródłem tragiczności, a również bohaterem tragicznym jest niezmiennie Dionizos. Z racji na własną podmiotowość doświadcza on cierpień i rozkoszy, a te stają się źródłem tematów tragicznych. W ujęciu Nietzschego po stronie Dionizosa znajdują się także kategorie Prawdy, Obecności i Bytu. Badanie dziejów poprzez pryzmat dialektyki pierwiastków apollińskiego i dionizyjskiego prowadzi Nietzschego do gloryfikacji tragedii Sofoklesa i krytyki i odrzucenia dzieła Platona i tragedii Eurypidesa. Odrzuca ich Nietzsche z racji na stopień zbliżenia do Dionizosa. Takie same kryteria stosuje on odnosząc się do kultury nowożytnej - krytykuje operę florencką, muzykę imitacyjną i dramat współczesny, zaś w operach Wagnera doszukuje się odrodzenia Dionizosa. To jest zasadniczy okres w dziejach, skoro stanowi odwrócenie regresu, który zniszczył świat helleński, w symetryczny ruch regeneracji, dzięki któremu ma się odrodzić współczesny świat germański: "jeżeli jednak [...] regulaminowo powiązaliśmy zanik dionizyjskiego ducha z uderzającą, lecz nie wyjaśnioną dotąd przemianą i degeneracją greckiego człowieka - to jakież muszą w nas ożywać nadzieje, gdy najpewniejsze oznaki zapowiadają nam mechanizm odwrotny, stopniowe budzenie się dionizyjskiego ducha w naszym współczesnym świecie!". JO BIBLIOGRAFIA: F. Nietzsche: Narodziny tragedii lub Grecy i pesymizm. Przeł. B. Baran. Kraków 1994 (poprzedni przekład: Narodziny tragedyi, a więc hellenizm i pesymizm. Przeł. L. Staff. Warszawa 1907)