Definicja NOWOMOWA PO POLSKU WEDŁUG MICHAŁA GŁOWIŃSKIEGO

Co znaczy NOWOMOWA PO POLSKU WEDŁUG MICHAŁA GŁOWIŃSKIEGO: Termin nowomowa został po raz pierwszy użyty poprzez G. Orwella w antyutopii Rok 1984 i oznaczał oficjalny język podporządkowany totalitarnej ideologii państwowej. Potem na gruncie języka literatury i publicystyki polskiej określane tym mianem były teksty, które wykazują odmienność (nowość), przez swój związek z komunistyczną doktryną, "w porównaniu z mową klasyczną". Głowiński w Nowomowie po polsku zauważa, że fundamentalnymi cechami tego nowego języka (newspeak) są: 1. narzucenie wyrazistego znaku wartości, którego punktem docelowym jest jednoznaczna i nie podlegająca zakwestionowaniu ocena. Znaczenie słowa zostaje podporządkowane jego ocenie i tym samym pewne wyrażenia znaczą tylko wtedy, gdy wiążą się z nimi określone kwalifikatory; 2. niemożność podporządkowania teorii języka doraźnej praktyce użytkowania z racji na rytualność, a więc niemożność mówienia innego, aniżeli nakazuje tradycja. Wg Głowińskiego właściwością charakterystyczną nowomowy jest właśnie konflikt miedzy pragmatyką mowy a rytualnością; 3. magiczność, silnie związana z myśleniem postulatywnym, która znaczy, że słowa nie opisują rzeczywistości, lecz ją tworzą - znaczy to mówienie o stanach pożądanych w taki sposób, jakby istniały w rzeczywistości; 4. arbitralność, która wyraża się nie tylko poprzez dowolne kształtowanie znaczeń, lecz i poprzez sposobność usunięcia (lecz i dołączenia) ze słownika dowolnych słów czy związków frazeologicznych. Właściwości owego silnie manipulowanego języka Głowiński ukazuje nie tyle w komunikacji socjalnej, ile w języku propagandy (artykułów prasowych czy przemówień poszczególnych działaczy komunistycznych), a również ukazuje miejsce w wypadku bardzo specyficznej dzieł literackich, w tym literaturze. Wskazuje na przemiany w dziedzinie silnie zrytualizowanych formuł, na przykład czym różnił się język propagandy marcowej od języka oficjalnych gazet w momencie pierwszej papieskiej pielgrzymki czy wydarzeń z sierpnia 1980 roku po stworzeniu "Solidarności". Rytuał i demagogia z kolei to zestaw analiz praktycznych realizacji nowomowy w dziełach literackich z okresu realizmu socjalistycznego, na przykład wskazanie na specjalny kontekst Poematu dla dorosłych A. Ważyka, którym jest nie tyle polemika z totalitarnym ustrojem, lecz bezpośrednie i całkowite "zakwestionowanie stalinowskiego świata" i "języka, jaki w nim panował i obowiązywał". Zanalizowane zostały poprzez Głowińskiego teksty autorów, których publikacje nie ograniczają się jedynie do okresu stalinizmu i którzy zajmują niepoślednie miejsce w historii naszej literatury. To próba całościowej, wszechstronnej i rzetelnej analizy literatury pokazującej świat z "bezpieczniackiego punktu widzenia", co znaczy, że każdy wyraziciel recenzji mających obowiązującą moc partyjnego nadania jest tym, który tworzy aparat terroru. MPi BIBLIOGRAFIA: M. Głowiński: Nowomowa po polsku. Warszawa 1990; M. Głowiński: Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej. Warszawa 1992