Definicja STYLISTYKA

Co znaczy STYLISTYKA: Jedna z dziedzin poetyki. Współcześnie odróżnia się stylistykę lingwistyczną, domenę badań językoznawców, i stylistykę literaturoznawczą - pole dociekań krytyków i interpretatorów literatury pięknej. Bardzo płodne są pogranicza stylistyki, na których spotyka się tekstologia z badaniem stylu (na przykład K. Wyka: "Pan Tadeusz" Studia o tekście. Warszawa 1963). O najdawniejszych badaniach stylu świadczą starożytne poetyki i retoryki, bo ówcześnie stylistykę łączono właśnie z tymi dziedzinami i sokratejską dialogiką. Nowoczesna stylistyka powstała pod koniec XIX wieku (W. Wackernagel: Poetik, Rhetorik und Stilistik. Akademische Vorlesungen, Halle 1873). Łączono wtedy badania stylu z pragmatycznym celem: określenia kolejności dzieł danego autora albo określenia przynależności tekstu wątpliwego autorstwa. Była to tak zwany stylometria (W. Lutosławski: Principes de stylométrie, 1890). Polski badacz, słynny filozof W. Lutosławski, opublikował rozprawę dotyczącą kolejności dzieł Platona (The Origin and Growth of Plato´s Logic, with an Account of Plato´s Style and of the Chronology of His Writting, 1897, wznow. 1905). Najpierw wieku XX w ramach stylistyki ustalano zasady poprawnego pisania i mówienia. Były to więc podręczniki normatywne: B. Grabowski: Teoria literatury (stylu, prozy i literaturze), 1901; P. Chmielowski: Stylistyka polska wspólnie z edukacją kompozycji pisarskiej, 1903; H. Galle: Stylistyka i teoria literatury, 1906; L. Komarnicki: Stylistyka polska wytłumaczona na przykładach i ćwiczeniach, 1910, wznow. 1918 i 1922; K. Wóycicki: Stylistyka i rytmika polska, 1917, wznow. 1925; H. Galle: Stylistyka, 1922. Kontynuacją takich podręczników jest dziś podręcznik A. Wierzbickiej i P. Wierzbickiego pt. Praktyczna stylistyka (1968 i wznow.). Dla uczniów i studentów poświęcone są zarysy fundamentalnych problemów stylistyki w następujących książkach: H. Kurkowska i S. Skorupka: Stylistyka polska. Zarys, 1959 i wznow.; E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik i M. Tatara: Zarys poetyki, 1972 i wznow.; J. Paszek: Stylistyka. Przewodnik metodyczny, 1974; B. Chrząstowska i S. Wysłouch: Poetyka użytkowana, 1978 i wznow.; W. Pisarek: Retoryka dziennikarska, 1970. Stylistyka lingwistyczna może się poszczycić między innymi takimi książkami, jak: S. Rospond: Język i artyzm językowy Jana Kochanowskiego, 1961; W. Kuraszkiewicz: Szkice o języku Mikołaja Reja, 1960; J. Zaleski: Język Aleksandra Fredry, 1969 i 1975; W. Doroszewski: Język Teodora Tomasza Jeża, 1949; S. Papierkowski: Bolesław Leśmian. Studium językowe, 1964. Problemy szczegółowe stylistyki (fleksja, leksyka, onomastyka) poruszali językoznawcy w tych istotnych dla całej dyscypliny rozprawach: P. Hultberg: Styl wczesnej prozy fabularnej Wacława Berenta (1969, tłum. z j. z angielskiego:); Z. Goczołowa: Składnia powieści Stanisława Przybyszewskiego (1975); A. Wilkoń: O języku i stylu "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza (1974); T. Skubalanka: Słownictwo literaturze miłosnej J. Słowackiego na tle tradycji (1966); J. Sambor: Badania statystyczne nad słownictwem. (Na materiale "Pana Tadeusza") (1969); T. Smółkowa: Słownictwo i fleksja "Lalki" Bolesława Prusa (1974); K. Górski: Onomastyka Mickiewicza (1960); Z. Klemensiewicz: W kręgu języka literackiego i artystycznego (1961), Ze studiów nad językiem i stylem (1961); E. Ostrowska: Z dziejów j. polskiego i jego piękna (1978). Stylistyka literacka ma również wielu wybitnych badaczy i autorów cennych rozpraw analitycznych. Epoce staropolskiej poświęcono między innymi następujące książki: W. Weintraub: Styl Jana Kochanowskiego (1932 i wznow.); A. Cieński: Problematyka stylistyczna "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków" Ignacego Krasickiego (1969); J. Błoński: Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku (1967 i wznow.); W. Borowy: O literaturze polskiej w wieku XVIII (1948 i wznow.); T. Kostkiewiczowa: Schemat liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego (1964); Kniaźnin jako pisarz liryczny (1974); R. Przybylski: Klasycyzm, a więc prawdziwy koniec Królestwa Polskiego (1983 i wznow.). O epokach późniejszych naszej literatury traktują między innymi takie książki, jak: Cz. Zgorzelski: O lirykach Mickiewicza i Słowackiego (1961), [w:] O sztuce poetyckiej Mickiewicza (1976); W. Borowy: O literaturze Mickiewicza (1958 i wznow.); K. Górski: Mickiewicz. Artyzm i język (1977); Z. Szweykowski: "Lalka" Bolesława Prusa (1927); W. Borowy: O Norwidzie (1960); [w:] O Żeromskim (1964); S. Adamczewski: Sztuka pisarska Żeromskiego (1949); M. Rzewuska: "Chłopi" Reymonta (1950); J. Kwiatkowski: U podstaw liryki Leopolda Staffa (1966); M. Głowiński: Zaświat przedstawiony. Szkice o literaturze Bolesława Leśmiana (1981); J. Paszek: Styl powieści Wacława Berenta (1976); E. Balcerzan: Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej B. Jasieńskiego (1968); M. Głowiński: Poetyka Juliana Tuwima a polska tradycja literacka (1962); J. Sławiński: Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej (1965 i wznow.); J. Kwiatkowski: ¦wiat poetycki Juliana Przybosia (1972); tegoż: Literatura Jarosława Iwaszkiewicza na tle dwudziestolecia międzywojennego (1975); T. Kłak: Czechowicz - mity i magia (1973); S. Barańczak: Język poetycki Mirona Białoszewskiego (1974). Podstawy metodologiczne badań nad stylistycznych dzieł literackich przybliżają dwa podręczniki: S. Skwarczyńskiej Wstęp do edukacji o poezji (1954) i J. Krzyżanowskiego Edukacja o poezji (1966 i wznow.). Skwarczyńska w IV części swej książki, zatytułowanej Tworzywo językowe dzieła literackiego, porusza między innymi takie problemy jak: Zagadnienie stylu, Aspekt foniczny wypowiedzenia a stylistyka, Retoryka a stylistyka. Krzyżanowski natomiast zajmuje się zagadnieniami stylu w rozdziałach: Stylistyka - forma zewnętrzna, Stylistyka - forma wewnętrzna, Poetyka - tematologia. M.R. Mayenowa w swej książce pt. Poetyka teoretyczna (1974 i wznow.) podsumowuje dyskusje dotyczące definicje stylu i łączy stylistykę z semiologią, a więc edukacją o znaku i znaczeniu. Najnowsze osiągnięcia omawianej dyscypliny referuje się i analizuje w międzynarodowym roczniku "Stylistyka" (Opole 1992-1999). JP BIBLIOGRAFIA: H. Markiewicz: Styl tekstu literackiego i jego badanie. [w:] Kluczowe problemy wiedzy o poezji. Kraków 1996; T. Skubalanka: Historyczna stylistyka j. polskiego. Wrocław 1984; J. Paszek: Stylistyka [w:] Leksykon literatury polskiej XX wieku. Red. A. Brodzka. Wrocław 1992; Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. S. Gajda. Opole 1955 (tu obszerna bibliografia prac z dziedziny stylistyki)