Definicja MIMESIS

Co to znaczy: Definicja mimesis pochodzi od greckiego słowa mímesis oznaczającego naśladowanie, lecz także obraz, wyobrażenie, reprodukcję. W starożytnej Grecji stało się ono jedną z fundamentalnych kategorii estetycznych określających relację między dziełem sztuki a zewnętrzną wobec niego rzeczywistością. Termin ten odnosił się początkowo do tańca i oznaczał wyrażanie uczuć, uzewnętrznianie przeżyć w ruchach, dźwiękach i wyrazach. Potem rozpoczął oznaczać odtwarzanie rzeczywistości poprzez sztukę. Pierwotne znaczenie mimesis odnosiło się do sztuki aktorskiej, w dalszym ciągu do muzyki, i wreszcie, już w mocno zmienionym znaczeniu, do literaturze i plastyki. W czasach starożytnych jedną z najpełniejszych teorii mimesis stworzył Arystoteles (por. Poetyka Arystotelesa), który rozumiał definicja to podobnie jak Platon. Obydwaj wychodzili od etymologicznego znaczenia tego definicje związanego z mimem, czyli aktorem przedstawiającym dzięki gestów działania i przeżycia postaci, którą odgrywał. Arystoteles traktował mechanizm mimetyczny jako akt kreowania nowej rzeczywistości i równocześnie akt przedstawiania tej rzeczywistości dzięki środków sztuki poetyckiej. Tego aktu kreacji nie można sprowadzić do prostego kopiowania rzeczywistości, gdyż artysta może przedstawiać taką rzeczywistość, która nie ma swojego odpowiednika w świecie realnym, a nawet taką, która w tym świecie istnieć nie może. Rzeczywistość przedstawiona poprzez twórcę nie jest więc i nie może być odbiciem czy odzwierciedleniem rzeczywistości realnego, zewnętrznego wobec dzieła świata. Fundamentalną zasadą w teorii mimetycznej Arystotelesa było prawdopodobieństwo, które decydowało o spójności danego przedstawienia. Rzeczywistość przedstawiona w dziele była dla Arystotelesa rzeczywistością powstałą w zamyśle artysty, rzeczywistością fikcyjną. Na przestrzeni dziejów w następujących po sobie epokach i kierunkach literackich pojmowanie kategorii mimesis ulegało licznym przemianom. Współczesne poglądy na temat kategorii mimesis są silnie zróżnicowane i skupiają się wokół następujących kręgów problemowych: a) mimesis rozumiana jako reprezentacja obiektywnego świata w utworze literackim (E. Auerbach, G. Lukács); b) mimesis rozumiana jako literackie naśladowanie języka utrwalonego w tekstach, gatunkach, kliszach językowych (M. Bachtin); c) mimesis rozumiana jako system wyróżniający fikcję literacką - w takim ujęciu poezja opiera się na reprezentacji aktów mowy typowych dla języka naturalnego (B. Herrenstein-Smith, R. Ohmann); d) mimesis zastępowana jest definicją ikoniczności literatury (dotyczy to badań semiotycznych) - problemem fundamentalnym tu jest podobieństwo pomiędzy znakiem a obiektem oznaczanym. Por. naturalizm, realizm, semiotyka radziecka, Wyraz w powieści i wyraz w literaturze M. Bachtina, semiotyka francuska i włoska. AD BIBLIOGRAFIA: Arystoteles: Retoryka-Poetyka. Przeł., wstępem i komentarzem opatrzył H. Podbielski. Warszawa 1988; E. Auerbach: Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w poezji Zachodu. Przeł. Z. Żabicki. Warszawa 1968; K. Kłosiński: Mimesis w chłopskich powieściach Orzeszkowej. Katowice 1990; Z. Mitosek: Mimesis. Warszawa 1997; W. Tatarkiewicz: Historia estetyki. T. 1. Warszawa 1985