Definicja KRYTYKA MITOGRAFICZNA

Co znaczy KRYTYKA MITOGRAFICZNA: Nazwa "krytyka mitograficzna" nie jest dość dokładna. W poezji przedmiotu funkcjonuje w okolicy "krytyki archetypowej czy archetypicznej" w zasadzie jako ustalenia synonimiczne. Stanowi odmianę współczesnej krytyki psychoanalitycznej, wywodzącej się z teorii archetypu C.G. Junga. Archetypów nie da się wykrywać i analizować bezpośrednio (sposobami naukowymi, empirycznymi). Jung uważał, Iż są dziedziczone, stanowiące obiekt zbiorowej nieświadomości - tym samym uznał je za rodzaj składnika ludzkiego ciała (por. teoria archetypów N. Frye´a; psychoanaliza). Kolektywna nieświadomość łączy człowieka z prastarymi regionami ludzkiej tradycji. Ten pra-obraz, archetyp jest systemem pewnej potencjalności tkwiącej w psychice. Ma formę dynamiczną, ponieważ zdolny jest strukturalizować obrazy. Wszystkie jednak kierunki psychoanalizy literackiej mają jedno genetyczne źródło, a jest nim psychoanaliza Freuda. Potraktowanie twórczości literackiej jako przedmiotu badań psychoanalizy postawiło twórcę (autora dzieła) w roli pacjenta. Obdarzony specjalną wyobraźnią (dowodem jego umiejętności kreacyjne ujawniające się w procesie twórczym) nieświadomie ujawnia, w formie symboli obrazowych, ukryte głęboko kompleksy i fantazmaty. On sam ich sobie nie uświadamia. Dzieło jest efektem wyrzeczenia się popędów, pragnień - zepchnięcia ich w podświadomość. Pochodzenie kompleksów stało się powodem polemik z filozofia Freuda i wyodrębnienia w psychoanalizie nowych prądów. Jednym a nich jest koncepcja A. Adlera, który marzenie seksualne (libido Freuda) zamienia na potrzebę mocy. Specjalna ekspansja psychoanalizy w badaniach literackich przypada na lata sześćdziesiąte XX wieku. Zainteresowanie symboliką archetypową wiąże się w tym czasie nie tylko z prymatem badań z zakresu psychologii głębi, lecz również jest pobudzane osiągnięciami antropologii kultury i filozoficznymi refleksjami natury metafizycznej. Stąd wielość refleksji teoretycznych i zróżnicowanie w ramach proponowanych kierunków badań zjawiska (archetypy, symbole, obrazy, mity, tematy). W latach trzydziestych Jungowski nurt psychoanalizy literackiej został wzmocniony poprzez nowoczesne badania etnologiczne i antropologiczne, a jego fundamentem stało się zainteresowanie mitem. Do tego nurtu mitograficznego zaliczyć należy również R. Chase´e, N. Frye´a, P. Wheelwrighta. Sporą rolę w dziedzinie badań nad mitami i symbolami odegrała twórczość naukowa E. Cassirera. W pracy Esej o człowieku dowodzi, Iż edukacja, sztuka, moralność we współczesnym świecie nie mogą poprzestać jedynie na analitycznym odczytaniu rzeczywistości. Poznawanie jej to "stwarzanie" świata, a jego synteza możliwa jest dzięki wyobraźni. Tylko przez język symboli może się ona wyrazić, jego składnikami są właśnie: mit, religia, sztuka, rytuał, edukacja. Znak jest więc niezbywalnym środkiem i czynnym w procesie tworzenia narzędziem otwierającym pokłady ludzkiej nieświadomości. Każda forma symboliczna jest jakby strukturą organizującą doświadczenia i prowadzącą do syntezy dającej z powodu całościowy obraz świata. Wszystkie obrazy świata posługują się tym samym zespołem kategorii, jak czas, przestrzeń, przyczynowość - jednak zróżnicowanych modalnie. Odmiennie np. rozumiane jest definicja czasu w nauce i w micie. Symbolizm Cassirera stał się teorią kultury, którą pojmował jako aktywność ludzkiego ducha. Badając strukturę poszczególnych form kultury, symbolizm próbuje ustalić i wyjaśnić rządzące nią prawidłowości. Istotą człowieka jest jego działalność kulturowa, badając kulturę Cassirer sięga po idealne źródło wiedzy o człowieku. W swych pracach nazwał on człowieka mianem animal symbolicum, ponieważ jego zdaniem tylko umiejętność tworzenia obrazów symbolicznych dana jest człowiekowi i odznacza go ze świata przyrody. Znak jest najwspanialszym środkiem kontaktu ze światem, a nie jakiś inny bezpośredni sposób. To język uniwersalny, ponadkulturowy. Docierając do świata człowiek niejako go stwarza, tym samym bierze za niego odpowiedzialność. Koncepcja człowieka i świata sformułowana poprzez Cassirera daleka jest może właśnie dlatego od katastroficznych wizji kultury. Termin znak, może z racji na jego ekspansywność, jest niejednoznaczny. Należy rozpatrywać go zawsze z uwzględnieniem jego genetycznego użycia - planu koncepcji filozoficznej i reguł dyskursu krytycznego. ZM