Co znaczy CENZURA:
Rodowód słowa "cenzor" wywodzi się z języka łacińskiego, od słowa censeo (szacuję, obliczam, sądzę). Urząd cenzora został ustanowiony w starożytnym Rzymie w V wieku przed naszą erą (około 444 albo 443 r.) poprzez Serviusza Tuliusza. Zakres funkcji w niewielkim stopniu pokrywał się jednak z jej późniejszą postacią. Obejmował w pierwszej kolejności klasyfikację obywateli z uwzględnieniem statusu majątkowego i nadzór nad moralnością i obyczajami społeczności. Nadzór ów miał dosyć ogólny charakter i dopiero u schyłku istnienia (około I w. przed naszą erą) rozpoczął obejmować w ograniczonym stopniu również kontrolę moralnego charakteru pism. Początki cenzury nowożytnej jako formy prawnokarnej reglamentacji publikowanych utworów należałoby wiązać z historią kościoła. To tutaj sformułowano w połowie XIII wieku regulaminy zobowiązujące oddawanie dzieł do cenzury. Do XV wieku chociaż regulaminy te dotyczyły tylko członków zakonu franciszkańskiego. Rozszerzenie i normalizację zasad kontroli pism na terenie całego Kościoła Zachodniego wywołało dopiero wynalezienie druku. Odtąd cenzura kościelna miała charakter prewencyjny i obejmowała wszystkie dzieła poświęcone do publikacji, a jej zadaniem miała być weryfikacja moralnego charakteru tekstu i - co stanowiło cel nadrzędny - jego zgodności z kanonami. Stworzenie w XVI wieku reformacji i niezależnych od władzy kościelnej drukarń wywołało także konieczność działań o charakterze represyjnym. Ich bezpośrednim efektem było sporządzenie w połowie XVI wieku na polecenie Pawła IV Indeksu ksiąg zakazanych, który - stale uzupełniany - katalogował wszystkie dzieła niemoralne albo bezbożne i określał surowe zasady korzystania z dzieł uznanych za niebezpieczne. Podobne działania zostały podjęte w ramach kościołów zreformowanych. W 1524 i 1529 roku sejmy Rzeszy Niemieckiej przyjęły uchwałę o ściganiu wszelkich pism kwestionujących naukę M. Lutra. W kościele anglikańskim obowiązkiem kontroli i eliminownia książek sprzecznych z doktryną zajmował się, powołany w 1525 roku, urząd wielkiego inkwizytora. Od końca XVI wieku w okolicy kościelnych zaczęły się pojawiać także świeckie urzędy przewidziane do kontroli publikacji. We Francji działanie takie zostało wymuszone wojnami religijnymi. Tu zresztą kara przewidziana za druk bez uzyskania wpierw przywileju królewskiego była najsurowsza. Aż do początków XVIII wieku niepokornemu wydawcy groziła kara Zgonu. Zresztą nawet po złagodzeniu restrykcji, kiedy karę Zgonu zastąpiono galerami, cenzura francuska uchodziła - w szczególności wobec krajów sąsiednich - za jedną z najsurowszych. Z powodu metodą na obejście cenzury była publikacja niezaaprobowanych książek poza granicami Francji. Niebawem surowe do chwili obecnej regulaminy zaczęto znacząco łagodzić. Jeszcze w XVII wieku zniesiono cenzurę w Anglii. Na przełomie XVIII i XIX wieku to samo zrobiono w Szwecji, Danii, Francji (po wybuchu rewolucji), Norwegii i państwach Zjednoczonego Królestwa Niderlandów. Nie oznaczało to jednak całkowitego końca cenzury. W większości przypadków dotychczasowa cenzura prewencyjna zastępowana była cenzurą represyjną. W tej postaci funkcjonowała min. w Anglii, gdzie przez wzgląd na purytańskimi zasadami okresu wiktoriańskiego dotykała szczególnie silnie dzieł uznanych za niemoralne czy pornograficzne. Do w najwyższym stopniu spektakularnych należały tu min. kwestia O. Wilde, konfiskata, Ulissesa J. Joyce´a Kochanka Lady Chatterley D.H. Lawrence´a (po konfiskacie z roku 1928 wydanego formalnie dopiero w roku 1972). Paradoksalnie cenzura potrafiła jednak odnosić konsekwencje odwrotne od zamierzonych. Głośne kwestie, jakimi regularnie były podejmowane wobec książek konfiskaty, w okolicy bezpośrednich represji, niejednokrotnie tym samym stawały się specjalną promocją dzieła i popularyzowały autora. Nieco innym odpowiednikiem jest wymuszenie poprzez przewidywaną poprzez autora interwencję cenzury tak zwany mowy ezopowej (por. ezopowy język), jest to formułowania wypowiedzi nie wprost, ale w sposób metaforyczny, pozwalający uniknięcia restrykcji i jednocześnie wymagający od odbiorcy poszukiwania właściwej treści "pomiędzy wierszami". Zresztą nawet pozostawiony w tekście sygnał interwencji cenzorskiej (na przykład użytkowany poprzez komunistyczną cenzurę do 1989 roku w polskich publikacjach nawias z czterema myślnikami) sam stawał się swoistą metaforą i pozwalał domyślać się w wyciętym fragmencie nieraz treści głębszych niż zawierały w rzeczywistości. Kompletnie odrębnym zagadnieniem pozostaje problem autocenzury, a więc samokontroli pisarza honorującego respektowane poprzez publiczność literacką normy obyczajowe i socjalne. MT BIBLIOGRAFIA: B. Szyndler: Dzieje cenzury w Polsce do 1918 roku. Kraków 1993; P. Buchwald-Pelcowa: Cenzura w dawnej Polsce. Pomiędzy prasą drukarską a stosem: Warszawa 1997; Autor - tekst - cenzura. Prace na Kongres Slawistów w Krakowie w roku 1998. Red. J. Pelc, M. Prejs. Warszawa 1998; A. Martuszewska: Porozumienie z czytelnikiem (O "ezopowym" języku powieści pozytywistycznej). [w:] Problemy odbioru i odbiorcy. Red: T. Bujnicki, J. Sławiński. Wrocław 1977
- Co znaczy CHOMSKY NOAM:
- Porównanie Zobacz gramatyka generatywno-transformacyjna N. Chomsky´ego cenzura co znaczy.
- Krzyżówka CHE COS´E LA POESIA?JACQUES´A DERRIDY:
- Dlaczego dekonstruktywizmu (por. dekonstrukcjonizm, poststrukturalizm) Jacques Derrida, w poświęconym związkom jego pism z poezją wywiadzie z D. Attridge´em (Ta dziwna organizacja zwana poezją. Przeł. M.P cenzura krzyżówka.
- Co to jest CHWYT ARTYSTYCZNY:
- Jak lepiej pojęciowej rosyjskiej szkoły formalnej specjalny sposób zorganizowania materiału językowego w utworze literackim, dzięki któremu forma utworu (por. forma) staje się uchwytna (wyczuwalna); środek cenzura co to jest.
Czym jest CENZURA znaczenie w Leksykon definicja literatura C .