Definicja TEORIA ARCHETYPU NORTHROPA FRYE´A

Co znaczy TEORIA ARCHETYPU NORTHROPA FRYE´A: Jedną z odmian współczesnej krytyki psychoanalitycznej jest "krytyka archetypowa", zwana także "mitograficzną". U jej podstaw leży definicja archetypu zaczerpnięte z prac C.G. Junga, który nazwał tak symbole wrodzone, tkwiące jego zdaniem w ludzkiej podświadomości. We inicjalnych pracach nazywał je "praobrazami" albo "obrazami pierwotnymi". To są wyobrażenia faktów ważnych dla ludzkiego życia, jak: matka, przyjaciel, mędrzec, Zgon, Bóg i tym podobne Archetypy mają źródło w podświadomości, kształtują się jednak poprzez osobiste i zbiorowe doświadczenie człowieka. Krytyka archetypowa została zainicjowana robotą M. Bodkin Archetypal Patterns in Poetry (1934); aktualnie jest rozwijana poprzez N. Frye´a. Jego teoria, prócz inspiracji pracami Junga, czerpie sporo z rozstrzygnięć E. Cassirera na temat symbolu. W dziele Esej o człowieku Cassirer twierdzi, Iż człowiek współczesny żyje nie tylko w świecie fizycznym, lecz również w świecie symboli. Obowiązuje w nim swoisty język, którego elementami składowymi są mit, sztuka, religia. Znak jest dogodnym środkiem używanym w procesie twórczym, gdyż zdolny jest przekazywać sensy, jakich zwyczajny język wyrazić nie zdoła. Frye nie akceptuje tezy o istnieniu nieświadomości zbiorowej; archetypy mają, jego zdaniem, pochodzenie kulturowe, są rodzajem wzorców aktualnych w rytuałach, mitach i podaniach. Poezja jest siedliskiem owych prastarych obrazów, które ulegają przeobrażeniom. Oddziałują na początku na psychikę artysty, a poprzez dzieło pośrednio na odbiorcę. Dzieło jest nośnikiem archaicznych wzorców, a poezja jest "zrekonstruowaną" mitologią. Frye uznał, Iż wszystkie typy literackie wywodzą się z mitu poszukiwania. Nie wszystkie gatunki literackie wykazują analogię z rytuałem (dramat), inne z sennym marzeniem (na przykład romans). Schematy fabuł, sytuacji, postaci również traktował jako przekształcenia mitu. ZM BIBLIOGRAFIA: N. Frye: Anatomy of Criticism. Princeton 1957; N. Frye: Mit, fikcja i przemieszczenie. Przeł. E. Muskat-Tabakowska, "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 2; N. Frye: The Great Code. The Bible and Literature. New York 1981; N. Frye: Archetypy literatury. Przeł. A. Bejska. [w:] Współczesna teoria badań za granicą. Red. H. Markiewicz, t. II. Kraków 1972; M. Bodkin: Wzorce archetypowe w literaturze tragicznej. "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 2; H. Markiewicz: Poezja a mity. [w:] Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa. Warszawa 1989